طراحی چارچوب مدیریتی ارتقای سواد سلامت روان سالمندان در نظام سلامت ایران
Abstract
مقدمه: به دلیل کاهش مرگ و نرخ باروری و افزایش امید به زندگی، جمعیت سالمندان در جهان به سرعت در حال رشد است و این پدیده به چالش‌های عمده اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی تبدیل شده است. سالمندان به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از سن، بیشتر از افراد غیرسالمند دچار بیماری‌های مختلف می‌شوند و با چالش‌های متعددی در زمینه سلامت روان مواجه هستند. براساس مرور متون انجام شده تاکنون چارچوبی برای ارتقای سواد سلامت روان سالمندان طراحی نشده است.
هدف مطاالعه: هدف این مطالعه طراحی چارچوب مدیریتی ارتقای سواد سلامت روان سالمندان در نظام سلامت ایران می باشد.
روش کار: در سال 1402، یک مرور نظام‌مند انجام شد که تجربیات مداخلات سواد سلامت سالمندان را بررسی کرد. این مرور به جمع‌آوری و تحلیل داده‌های مرتبط با ارتقای سواد سلامت در میان سالمندان پرداخت. پس از این مرحله، با استفاده از مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته، نظرات و دیدگاه‌های صاحبنظران دانشگاه علوم پزشکی تبریز و تعدادی از سالمندان جمع‌آوری شد. این مصاحبه‌ها به دستاوردهای عملی و پیشنهادهای این کارشناسان برای بهبود سواد سلامت روان در سالمندان پرداخت. در گام بعدی، با استفاده از نتایج حاصل از مرور متون و مصاحبه‌ها و همچنین مشاوره با افراد خبره، چارچوب اولیه‌ای برای مداخلات طراحی شد. این چارچوب به عنوان راهنمایی برای توسعه برنامه‌های آموزشی و ارتقای سواد سلامت روان در میان سالمندان مورد استفاده قرار گرفت. در نهایت، از طریق روش دلفی که یک فرآیند ساختاریافته برای جمع‌آوری و تحلیل نظرات گروهی از کارشناسان است، اعتبار چارچوب طراحی شده ارزیابی شد. این فرآیند به تضمین دقت و جامعیت چارچوب نهایی کمک کرد.
نتایج: در نهایت 21 تجربه مداخله سواد سلامت سالمندان بررسی شد که در این مرور نظام مند مشخص شد که مداخلات سواد سلامت در کشورهای با درآمد بالا، در بعد آموزشی، مدت پیگیری طولانی تر و استفاده از تکنولوژی موثرتر می باشند. از نظرات 14 تن از متخصصان استفاده شد که در نهایت چارچوب در قالب یک فرایند 4بخشی شامل: مدیریت و رهبری، منابع، آموزش، پایش و ارزشیابی و 11 حیطه شامل: 1. متولیان 2. وظایف متولیان 3. مجریان فرایند 4. منابع انسانی 5. منابع مالی 6. تجهیزات و امکانات لازم 7. محتواها 8. روش ها 9. ویژگی آموزش دهندگان 10. پایش و ارزشیابی کوتاه مدت 11. پایش و ارزشیابی میان مدت 12. پایش و ارزشیابی بلند مدت نهایی شد. همچنین با استفاده از مرور نظام مند و نظرات متخصصان چالش ها و راهکارها شناسایی شدند.
نتیجه گیری: با توجه به افزایش جمعیت سالمندی و مشکلات سلامت روان مرتبط با آن در ایران، نیاز به یک چارچوب و راهنمای مناسب احساس می‌شود.این چارچوب می تواند به عنوان یک چارچوب و راهنما مورد استفاده مدیران و مسئولین این حوزه قرار گیرد و زمینه را برای ارتقاء کیفیت و کمیت ارائه مراقبت های سلامت روان به سالمندان را فراهم سازد. توصیه می گردد چارچوب ارائه شده در این مطالعه مورد تحلیل و نقادی جدی از طرف مجریان و مسئولیان قرار گیرد تا ضمن ارتقای کیفیت آن، باعث بهبود انطباق بیشتر آن با شرایط واقعی سالمندان و سیستم سلامت گردد.
کلمات کلیدی: سالمندی، چارچوب مدیریتی، سواد سلامت، سلامت روان