اثربخشی مداخله مبتنی بر بهوشیاری و تحریک الکتریکی فراجمجمه ای (TDCs) بر عملکرد شناختی بیماران مبتلا به سکته مغزی: یک مطالعه کارآزمایی بالینی
چکیده
سکته مغزی یکی از علل اصلی ناتوانی است که اغلب زوال شناختی و یا حتی زوال عقل را در پی دارد، این بیماری منجر به اختلالات حرکتی، شناختی و هیجانی می شود و این اختلالات و مشکلات بر روی عملکرد مغزی و جسمی بیماران تاثیر می گذارند. Mindfulness و tDCS از جمله روش‌هایی هستند که برای بهبود علائم اختلالات شناختی و نیز وضعیت افسردگی در بیماران استروک پیشنهاد شده‌اند. بررسی اثربخشی مداخله مبتنی بر بهوشیاری و TDCs بر عملکرد شناختی بیماران مبتلا به سکته مغزی هدف اصلی این مطالعه است.
مواد و روشها: در یک مطالعه آزمایشی با طراحی پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل، بیماران مبتلا به سکته مغزی بصورت تصادفی در 3 گروه (مداخله بهوشیاری، مداخله TDCs و کنترل) انتخاب و به شکل تصادفی جایگزین شدند. درابتدا بیماران از نظر معیارهای ورود و خروج مطالعه بررسی شدند و در صورت دارا بودن شرایط و با در نظر گرفتن ملاحظات اخلاقی در پژوهش شرکت کردند. برای سنجش اختلالات شناختی از پرسشنامه وضعیت شناختی ادن بروک (حیطه های توجه و جهت یابی،حافظه، سیالی کلامی، زبان و توانایی دیداری فضایی) استفاده شد و نیز برای ارزیابی شدت علائم روان‌شناختی بیماران از معیار پرسشنامه افسردگی بک استفاده شد. 2 میلیآمپرجریان مستقیم الکتریکی به مدت 20 دقیقه از جمجمه بیماران گروه TDCs در طی 10 جلسه عبورداده شد. گروه مداخله بهوشیاری هم طی هشت جلسه دو و نیم ساعته و بر اساس برنامه درمانی کاهش استرس براساس بهوشیاری کابات زین تحت آموزش بهوشیاری قرار گرفت.
نتایج: در مجموع 30 بیمار در این مطالعه مشارکت داشتند که 11 بیمار در گروه کنترل قرار داشتند، 5 بیمار در گروه mindfulness و 14 بیمار در گروه tDCS بودند. بازه‌ی سنی شرکت‌کنندگان در این مطالعه 33 تا 75 سال بودند و 23 نفر از شرکت‌کنندگان (76.7%) مرد و 7 نفر باقیمانده (23.3%) زن بودند. گروههای مطالعه از نظر جنسیت (p=0.42) و وضعیت افسردگی در شروع مطالعه (p=0.58) و نیز وضعیت افسردگی در انتهای مطالعه (پس از مداخلات) (p=0.58) تفاوت معنیداری با یکدیگر نداشتند. با وجود اینکه نمره‌ی BDI بیماران پیش از شروع مطالعه (p=0.04) و پس از انجام مداخلات (p=0.04) بین گروه کنترل و Mindfulness تفاوت معناداری داشت اما تغییرات نمره‌ی BDI به عنوان شاخص افسردگی تفاوت معناداری نداشت (p=0.78). در مورد وضعیت شناختی بیماران، تفاوت معنیداری در ACE پیش از شروع مطالعه (p=0.22)، پس از انجام مداخلات (p=0.18) و نیز در تغییرات نمره‌ی ACE (p=0.69) بین گروه کنترل و Mindfulness مشاهده نشد. گروههای کنترل و tDCS در نمره‌ی BDI پیش از شروع مطالعه (p=0.38)، در پایان مطالعه (p=0.25) و تغییرات آن (p=0.63) تفاوت معناداری با یکدیگر نداشتند. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد، گروههای کنترل و tDCS در وضعیت شناختی بر اساس ACE پیش از انجام مداخلات (p=0.99) و پس از انجام مداخلات (p=0.17) تفاوت معناداری با یکدیگر نداشتند؛ اما در گروه بیمارانی که تحت tDCS قرار گرفتند بهبود بیشتری در وضعیت شناختی نسبت به گروه کنترل مشاهده شد (p=0.01) که این تاثیر بر روی حوزه‌های روانی و سلیس بودن (p=0.04) و وضعیت حافظه‌ی بیماران (p=0.03) مشهود بود.