تعيين زمان تقريبی وقوع خستگی براساس عوامل مؤثر بر بروز آن در کارگران صنايعِ شهرستان تبريز

Abstract

زمينه و هدف: در جهان صنعتی امروز، تجربه خستگی در محيط کار بطور چشمگيری افزايش يافته و در‏نتيجه پيامد‏های منفی حاصل از آن, اعم از ناتوانی، غيبت از کار, عملکرد پايين، کيفيت نامطلوب کار، خطاهای انسانی، حوادث و مرگ و مير‏های ناشی از کار نيز افزايش پيدا کرده است. با توجه به اينکه تاکنون هنوز درک درست و کاملی از خستگی در محيط کار وجود نداشته و همچنين روش دقيقی برای پيش‏بينی زمان وقوع خستگی جهت جلوگيری از عواقب منفی آن تهيه نشده است؛ مطالعه حاضر با هدف ارائه مدلی جهت تعيين زمان تقريبی وقوع خستگی، به بررسی روابط بين خستگی و عوامل مؤثر بر بروز آن در طول روز کاری پرداخته است. روش کار و مواد: داده‏ها با استفاده از يک پرسشنامه خود‏گزارشی دربردارنده چک ليست ارزيابی خستگی در زمان، اطلاعات دموگرافيک، عوامل محيطی، شاخص شدت بی‏خوابی، سلامت عمومی GHQ-12، افسردگی بک، بار‏کاری NASA-TLX، استرس شغلی HSE و رضايت شغلی اندروز و ويتی، از ميان 338 کارگر در صنايع توليدی مختلف از شهرستان تبريز جمع آوری گرديد. تجزيه و تحليل و مدل‏سازی داده‏ها با استفاده از نرم‏افزار‏های SPSS و Amos و با کمک آزمون‏های کولموگروف-اسميرنوف ، تکرار اندازه ها، واريمکس و آناليز فاکتوريل انجام گرفت. نتايج: در بررسی رابطه بين خستگی و عوامل مؤثر بر آن، ميان عوامل دموگرافيک و خستگی رابطه ضعيفی وجود دارد. ميان ساير عوامل شامل سلامت عمومی، افسردگی، کيفيت خواب، استرس شغلی (دربردارنده تقاضاهای شغلی، کنترل بر شغل، حمايت همکاران، نقش و تغيير)، رضايت شغلی و بارکاری (دربردارنده بار ذهنی، جسمی، زمانی, تلاش، عملکرد و نا‏اميدی) با خستگی در ساعاتی از روز کاری رابطه معنی دار برقرار است (05/0>P). در بررسی پايايی همسانی درونی، پايايی درونی تمامی گروه ها (7/0<α) مورد تأييد قرار گرفت. همچنين، بر اساس نتايج، برازش مدل نهايي بدست آمده بر اساس شاخص‏های برازش ارائه شده (CFI=1, TLI=1, RMSEA=0.000, X2/DF=4.825) تأييد گرديد. نتيجه‏گيری: با توجه به تقسيم‏بندی روز کاری به سه دوره زمانی در اين مطالعه و نتايج حاصل از بررسی‏های انجام شده و مدل طراحی‏شده نهايی، دوره زمانی سوم (15:00 الی 18:00 عصر) بعنوان اصلی‏ترين و محتمل‏ترين زمان وقوع خستگی شناخته شد.