تهیه دیسپرسیونهای جامد ناپروکسن به روش خشک کردن با اسپری و بررسی خواص فیزیکوشیمیایی آنها
چکیده
امروزه داروهاي ضدالتهاب غيراستروئيدي (NSAIDs) مصرف چشمگيري در درمان ناراحتي‌هاي متعدد به خود اختصاص داده‌اند. NSAID ها داراي اثرات درماني زيادي از جمله ضد التهاب, ضد-درد و ضد تب هستند. مکانيسم اثر ضدالتهابي آنها جلوگيري از توليد پروستاگلاندين‌ها از طريق مهار آنزيم سيکلواکسيژناز 1 و (COX-І,COX-ІІ) 2مي‌باشد. بعد از صدمه به بافت, فسفوليپيدها توسط آنزيم فسفوليپازA-2 به آراشيدونيک اسيد تبديل مي‌شوند. آراشيدونيک اسيد توسط آنزيم هاي سيکلواکسيژناز به پروستاگلاندين‌ها که عوامل التهابزا هستند, تبديل مي‌شود(1, 2).
ناپروکسن يک داروي ضدالتهاب غيراستروييدي است که معمولا در دوز بالا (500-250ميلي‌گرم دو يا سه بار در روز) مصرف مي‌گردد. اين دارو با وجود داشتن نفوذپذيري گوارشي مناسب (گروه 2 در تقسيم بندي BCS), محلوليت آبي ناچيزي دارد كه باعث گرديده سرعت انحلال آن عامل محدود‌كننده در جذب به حساب آيد و منجر به تاخير در جذب و ايجاد اثرات فارماکولوژيک آن گردد. چنانکه پيک غلظت سرمي ناپروکسن 2 تا 4 ساعت بعد از مصرف خوراکي آن ظاهر مي‌شود(1, 2). امروزه افزايش فراهمي زيستي چنين داروهايي با افزايش سرعت انحلال امكان‌پذير شده‌است(3). دراين ميان بهبود سرعت رهش دارو بواسطه اصلاح فرمولاسيون از توجه بيشتري برخوردار است، اگرچه روش‌هاي ديگر نظير تهيه نمك هاي محلول‌تر و تغيير در ساختار دارو نيز بي‌بهره نبوده‌اند.(4-6) به منظور افزايش سرعت انحلال دارو، پراکندگي‌هاي جامد (SD) دارو با بهره‌گيري از پليمرهاي آبدوست نامحلول در آب کراس پوويدون و محلول در آبHPMC , در نسبت‌هاي مختلف دارو به حامل, به روش خشک کردن با اسپري تهيه گرديد و مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور, دارو در اتانول حل و محلول آبي از HPMC يا پراکندگي يکنواختي از کراس پوويدون در آب, تهيه و به آن اضافه شد. سپس تحت شرايط بهينه شده براي اسپري کردن, به روش خشک کردن با اسپري, پاشيده شد و خشک گرديد. افزون بر اين, مخلوطهاي فيزيکي دارو با حامل‌ها نيز در همان نسبت‌ها تهيه و مورد مقايسه قرار گرفتند. ساختار و خصوصيات فيزيکوشيميايي پراکندگي‌هاي جامد با استفاده از اسپکترواسکوپي IR, آناليز حرارتي DSC, ميکروسکوپ الکتروني SEMو کريستالوگرافي اشعه X مورد مطالعه قرار گرفت. همچنين سرعت انحلال پراکندگي هاي جامد (SD) و نيز مخلوط هاي فيزيکي دارو با حامل, درمحيط اسيدي اندازه‌گيري و بررسي شد. بهترين فرمولاسيون‌ها از لحاظ رهش در محيط قليايي با pH=7/4 نيز مطالعه شدند. سرعت انحلال فرمولاسيون‌ها به pH محِط, ماهيت و نسبت وزني حامل استفاده شده در پراکندگي هاي جامد وابسته بود. نتايج حاكيست سرعت رهش ناپروکسن در مخلوطهاي فيزيكي و سيستم هاي SD تهيه شده, از داروي خالص بيشتر بوده و اين افزايش در مورد سيستم هاي SD چشمگيرتر است. چنانكه کاهش در زمان رهش 50% دارو (t50%), از بيش از 90 دقيقه براي داروي خالص به كمتر از 25 و 10 دقيقه به ترتيب براي بهترين فرمولاسيون ازSD هاي تهيه شده با کراس پوويدون و HPMC, مشهود است. علاوه براين, سرعت رهش با نسبت حامل به داروي استفاده شده و pH محيط انحلال ارتباط دارد. بررسي كريستالوگرافي اشعه X و اسپكتروسكوپي IR ضمن اطمينان از عدم تاثير متقابل ناپروکسن و حامل ها در حين تهيه سيستم هاي SD, نشان مي‌دهد احتمالا مكانيسم افزايش سرعت رهش بواسطه آمورف شدن دارو ضمن خشک کردن همزمان با حامل باشد. افزون بر اين, تشکيل ميکروسفرهاي انفرادي حاوي دارو, ريز شدن اندازه ذرات و همچنين اثر هيدروفيليسيته حامل ممکن است دخيل باشد.