بررسی تاثیر برنامه "ارتقاء درک شخصی از ظرفیتهای فردی-اجتماعی" بر سلامت روان و کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار: یک مطالعه مداخله ای در شهر تبریز
Abstract
مقدمه: زنان سرپرست خانوار پس از از دست دادن همسر خود مجبور به ایفای نقش های متعدد و متضاد می شوند و به دلیل عدم دسترسی به مشاغل پردرآمد مجبور به کار در مشاغل حاشیه ای، نیمه وقت، غیررسمی و کم درآمد هستند. در نتیجه اضطراب و استرس زیادی که تجربه می کنند این زنان از آسیب پذیرترین اقشار جامعه هستند و با مشکلات متعدد جسمی و روحی زیادی رو به رو هستند. با توجه به مشکلات فراوان و پیچیده این زنان انجام مداخلاتی با رویکرد ارتقاء سلامت مبتنی بر توانمندسازی ضروری می باشد لذا تیم تحقیق برآن شد بررسی کند که آیا افزایش درک زنان سرپرست خانوار از داشته ها و توانایی مدیریت چالش های زندگی با این داشته ها می تواند باعث افزایش کیفیت زندگی و سلامت روان آنان شود یا خیر.
روش اجرا: این پژوهش یک مطالعه مداخله ای با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. مطالعه روی زنان سرپرست خانوار 30-54 سال ساکن شهر تبریز در سال 1402-1403 انجام گرفت. ابتدا 174 زن سرپرست خانوار با استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده خوشه ای از مراکز بهداشتی انتخاب شدند. برای سنجش کیفیت زندگی، سلامت روان، حس انسجام، خودکارآمدی، عزت نفس، استرس درک شده و وضعیت اجتماعی اقتصادی به ترتیب از پرسشنامه های SF-12، GHQ-12، آنتونوسکی-12، شرر-17، روزنبرگ-10، کوهن-14، SESIRAN استفاده شد. پس از بررسی وضعیت شرکت کنندگان، برنامه مداخلاتی طراحی شد. درمجموع 40 نفر برای ورود به فاز بعدی مطالعه اعلام آمادگی کردند که به صورت تصادفی با بلوک های چهارگانه به دو گروه کنترل (17 نفر) و مداخله (23 نفر) تقسیم شدند. برنامه مداخلاتی در سه سطح ادراک پذیری، مدیریت پذیری و معناداری طراحی شد که در سه جلسه برای شرکت کنندگان اجرا گردید. پس آزمون 3 و 6 ماه پس از مطالعه انجام شد.
یافته ها: براساس یافته های فاز ورود به مطالعه، این زنان در کیفیت زندگی((85/6)34/31) نمره متوسط و در حس انسجام ((01/13)43/53) نمره پایینی کسب کردند. استرس درک شده((58/7)35/29) در این زنان بالا بود. در سنجش 3 و 6 ماه پس از مداخله تفاوت معنی داری در هیچ یک از متغیرها در دو گروه کنترل و مداخله نسبت به پیش آزمون مشاهده نشد.(p-value˃0/05)
نتیجه گیری: زنان سرپرست خانوار حس انسجام پایینی داشتند در نتیجه هنگام رویارویی با مشکلات استرس بیشتری را تجربه می کردند. علل عدم تاثیر مداخله حاضر روی سلامت روان و کیفیت زندگی شرکت کنندگان را می توان به وجود تعیین کننده های اجتماعی فراوانی نسبت داد که در زندگی این افراد وجود دارد. درنتیجه، بنظر می رسد مداخلات کوتاه مدت فردی نتواند حس انسجام، سلامت روان و یا کیفیت زندگی آن ها را ارتقا دهد. لذا، مشکلات فراوان و پیچیده این زنان مداخلات چند وجهی در سطوح فردی، خانوادگی و سیاسی را می طلبد. همچنین با توجه به موانع زیادی که در زندگی این افراد وجود دارد، پیشنهاد می شود برنامه ها همراه با دوره های پیگیری باشد تا بتوان آنها را تا ایجاد تغییرات مثبت در شرایط زندگی شان حمایت نمود.