تأثیر مکمل‌یاری عصاره‌ی خشک بذر شنبلیله بر شاخص‌های قندخون، الگوی لیپیدی، اشتها، میزان دریافت انرژی و درشت مغذی‌ها، استرس اکسیداتیو در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2: کارآزمایی بالینی تصادفی دوسوکور کنترل شده
Abstract
چکیده
مقدمه و هدف: افزایش مداوم قند خون در دیابت کنترل نشده می‌تواند باعث عوارض مختلفِ حاد و مزمن شود که یکی از دلایل اصلی بیماری‌های قلبی عروقی، نابینایی، نارسایی کلیه، و قطع اندام تحتانی است. تحقیقات در مورد تولید داروهای گیاهی مورد توجه قرار دارد که در این زمینه شنبلیله (Trigonella foenum-graecum.L) علاوه بر درمان دیابت در بهبود عوارض ناشی از دیابت نقش دارد. تاکنون مطالعات حیوانی متعددی در زمینه ی بهبود وضعیت گلیسمی، هایپرانسولینمی، اشتها و استرس اکسیداتیو انجام گرفته است. اما از آنجایی که مطالعات انسانی محدودی در این خصوص وجود دارد و در موارد موجود، تناقضاتی مشاهده می‌شود به علاوه در بیشتر مطالعات حیوانی از عصاره‌ی الکلی یا آبی بذر شنبلیله و گاهی اوقات نیز از مواد موثره‌ی آن برای پژوهش در خصوص موارد گفته شده، استفاده شده است ولی در مطالعات انسانی دیابت، بیشتر از پودر بذر گیاه استفاده شده و از عصاره‌ی خالص استفاده نشده‌است. بنابراین مطالعه‌ی حال حاضر با هدف تعیین اثر عصاره‌ی خشک بذر شنبلیله (FDE) با هدف تعیین اثر عصاره خشک بذر شنبلیله بر تعادل اکسیدان- آنتی‌اکسیدان(PAB) ، وضعیت گلیسمی، اشتها در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 T2DM)) پرداخته است.
مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر به صورت کارآزمایی بالینی تصادفی شده دو سوکور در بیماران مبتلا به T2DM انجام شد. در ابتدا، بر اساس معیارهای ورود و عدم ورود، 54 بیمار مبتلا به T2DM برای این مطالعه انتخاب شدند. سپس افراد به صورت تصادفی در دو گروه FDE و دارونما توزیع شدند. افراد در گروه FDE روزانه سه عدد قرص 335 میلی‌گرمی مکمل شنبلیله و افراد گروه دارونما سه عدد قرص 335 میلی‌گرمی میکروکریستالین سلولز را به همراه رژیم کاهش وزن به مدت 8 هفته دریافت‌کردند. قبل از شروع مداخله و همچنین در انتهای مطالعه، بیماران هر دو گروه به تکمیل پرسشنامه‌های میزان اشتها و تمایل به خوردن و یادآمد غذایی 24 ساعته خوراک جهت ارزیابی اشتها (به صورت مصاحبه)، میزان دریافت انرژی و درشت‌مغذی‌ها پرداختند. در ابتدا و انتهای مداخله ارزیابی کلیه‌ی پارامترها شامل شاخص‌های مربوط به قند خون، تعادل PAB و الگوی لیپیدی انجام شد. همچنین دریافت‌های غذایی و فعالیت بدنی افراد در ابتدا و انتهای مطالعه با استفاده از یادآمد 24 ساعته غذایی و پرسشنامه‌ی IPAQ برای فعالیت فیزیکی مورد ارزیابی قرارگرفت. تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 26 انجام یافت.
یافته‌ها: در مطالعه‌ی حاضر در انتهای مطالعه اثر معنی‌دار FDE بر پارامترهای گلیسمی، الگوی لیپیدی به جز (HDL) و PAB بین گروه‌های مورد مطالعه مشاهده نشد. اما اثرات قابل‌توجهی بر انسولین، مقاومت به انسولین، سطوح TG و PAB در گروه مداخله نسبت به سطوح اولیه دیده شد. در انتهای مطالعه فقط در شاخص تمایل به خوردن غذاهای شیرین در بین دو گروه، بعد از تعدیل بر اساس مدل 1 (تحلیل رگرسیون کوانتایل با تعدیل مقادیر پایه) کاهش آماری معنی‌داری را نشان دادند. در انتهای مطالعه پس از تعدیل مقادیر پایه، تغییرات انرژی دریافتی و تغییرات فعالیت فیزیکی (مدل 2) در سطوح سرمی HDL افزایش معناداری مشاهده گردید.
نتیجه‌گیری: مطالعه‌ی حاضر اگرچه تاثیر آشکار و معنی داری از عصاره‌ی شنبلیله بر شاخص‌های گلایسمی، لیپیدی و استرس اکسیداتیو نشان نداد. اما این اثرات ممکن است با دوز بالاتر، طول مدت مطالعه طولانی‌تر یا حجم نمونه‌ی بزرگ‌تر در مقایسه با گروه دارونما آشکار شود.
کلمات کلیدی: عصاره‌ی خشک بذر شنبلیله، دیابت نوع 2، شاخص گلیسمی، استرس اکسیدانیو، تعادل آنتی‌اکسیدان و پرواکسیدان، فعالیت فیزیکی، اشتها