طراحی مفهومی اپلیکیشن اندروید برای مکان‌یابی خدمات سلامت
Abstract
مقدمه
در این فصل مقدمه و بیان مسئله، اهمیت پژوهش، اهداف پژوهش و تعریف مفاهیم و واژه‌ها بیان شده است.
بیان مساله:
تحولات عظیم در طول سال‌های اول قرن بیست و یکم زندگی بشر را در ابعاد مختلف زندگی تحت تاثیر قرار داده است؛ یکی از این تحولات، تجمع بی سابقه انسان‌ها در شهرها به عنوان سکونتگاه‌های بشری می‌باشد[۱۸]. شهرنشینی یک پدیده جهانی است و انتظار می‌رود تا سال 2025 میلادی بیش از پنج میلیارد نفر در مناطق شهری زندگی کنند[37]. با توجه به نیاز‌های روز افزون بشر، فعالیت‌های متنوع و گوناگون، گسترش تقسیم کار و ساختار جغرافیایی پیچیده شهرها، شهروندان برای زندگی در شهرها بیشتر از هر دوره‌ای به خدمات نیازمند هستند. خدمات مرتبط با سلامت که توسط مراکز ارائه خدمات سلامت از جمله بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها و ... ارائه می‌شوند، جزئی از خدمات مورد نیاز برای بشر محسوب می‌شوند[۹].
یکی از ابعاد اصلی زندگی که لازمه بقای بشر می‌باشد، سلامت است[۲] .سلامت به حالتی از رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه صرفاً فقدان بیماری یا ناتوانی، گفته می‌شود[42] .از منظر اقتصاد بهداشت، سلامت یک نوع سرمایه محسوب می‌شود و مراکز ارائه خدمات سلامت با افزایش سطح سلامت و یا بازیابی آن به سرمایه‌گذاری خالص و سرمایه‌گذاری جایگزین می‌پردازند[۷]. سلامت جسمی و روانی انسان‌ها پیش‌نیاز توسعه پایدار کشور‌ها می‌باشد و وجود خدمات بهداشتی و درمانی لازمه این امر در هر جامعه‌ای است[۷].
کاهش بی‌عدالتی در استفاده از خدمات سلامت و مراقبت‌های بهداشتی به یکی از مهم‌ترین اهداف نظام سلامت در سرتاسر جهان تبدیل شده است[۵]. امروزه، پیشگیری از بی‌عدالتی‌ها در زمینه سلامت نگرانی اصلی سیاست‌گذاران سلامت، مخصوصا در کشور‌های در حال توسعه می‌باشد[۶]. یکی از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل تضمین زندگی سالم و ارتقای رفاه برای همه در تمام سنین، کاهش نابرابری‌ها و حمایت از شهرها و جوامع پایدار است[۶].
مراکز ارائه خدمات سلامت، مولفه اصلی یک نظام سلامت هستند[40]. لذا، وجود این مراکز برای تضمین کیفیت سلامت عمومی ضروریست[۲]. مراکز ارائه خدمات سلامت از نیاز‌های اصلی جوامع برای ادامه فعالیت‌های سازنده خود می‌باشند[۱]. مرکز ارائه خدمات سلامت، مکان و ابزاری جهت انجام اقدامات مربوط به سلامتی از جمله خدمات پیشگیرانه، درمانی، توانبخشی و ... می‌باشد[۳]. این مراکز مراقبت‌های بهداشتی ارائه می‌دهند، سلامت را حفظ و در مواقع بیماری بازیابی میکنند[۶].
سلامت و بهداشت و دسترسی به آن جزو حقوق جهانی بشر است و به دلیل اهمیت ویژه‌ای که دارد مورد توجه برنامه‌ریزان اکثر کشور‌ها، حتی کشور‌های در حال توسعه می‌باشد[۱۷]. دسترسی محدود به مراقب‌های بهداشتی از عوامل اصلی منجر به فقر سلامتی در این کشور‌ها است[۹]. یکی از علل موثر بر بار بیماری‌ها، نابرابری در دسترسی به مراکز ارائه خدمات سلامت می‌باشد؛ بنابراین، برای ایجاد عدالت در عرصه نظام سلامت، باید دسترسی افراد به خدمات تشخیصی، بهداشتی و درمانی تسهیل گردد[۱۴].
دسترسی به مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت، یک مفهوم چندبعدی می‌باشد و می‌تواند به روش‌های مختلفی تفسیر شود[40]. منظور از دسترسی در این پژوهش، آسانی دستیابی به موقعیت جغرافیایی فعالیت‌های تشخیصی، درمانی و ... از یک مکان مفروض می‌باشد[۱۷]. مکان جغرافیایی، از مولفه‌های اصلی دسترسی به خدمات سلامت است[۹]. طبق پژوهش مولایی[۸]، در استان‌های کشور سطح توسعه خدمات و رفاه اجتماعی در طول سال‌ها افزایش یافته ولی توزیع آن‌ها از لحاظ جغرافیایی نامتوازن‌تر شده است.
توسعه فناوری در تمام جنبه‌های زندگی مردم از جمله جنبه سلامت نفوذ کرده است[۳]. بنابراین انسان‌ها جهت تسهیل فعالیت‌های خود در ابعاد مختلف زندگی از جمله بهداشت و درمان به تکنولوژی‌های کارآمد‌تری نیازمند هستند[۲]. پیشرفت‌های اخیر در حوزه جغرافیای سلامت، باعث نمود اهمیت مکان‌یابی و توزیع جغرافیایی مراکز ارائه خدمات سلامت در دسترسی به خدمات این مراکز شده است[۱۴]. مقالات مختلفی در مورد مکان‌یابی کاربری‌های مختلف در شهر‌های کشور منتشر شده‌اند اما متاسفانه در حوزه نظام سلامت به ندرت میتوان مقاله‌ای در خصوص مکان‌یابی خدمات تشخیصی، بهداشتی و درمانی یافت[۱۴]. ارائه خدمات مرتبط با سلامت در شهرها سابقه‌ای چند هزار ساله دارد ولی درمورد مکان‌یابی مراکز ارائه دهنده این خدمات سابقه طولانی‌ای وجود ندارد و اولین مطالعات در این حوزه به دهه ۱۹۷۰ میلادی باز می‌گردد؛ لسلی میهیو در کالج بیرک برک لندن اولین ایده مکان‌یابی مراکز بیمارستانی را به کرسی نشانده است[۱۶,۱۴,۹].
پیشرفت و توسعه در گذر زمان، موجب لزوم استفاده از تکنولوژی جهت ارائه هرچه سریع‌تر اطلاعات شده است؛ به صورتی که هر کجا که کاربر باشد، استفاده از اطلاعات برای او میسر باشد[۱]. امروزه، تحولات فناورانه در زمینه اطلاعات سلامت اهمیت استفاده از ابزار‌های جدید در مدیریت سلامت مانند سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی(GIS) را افزایش داده است[۶]. پیشرفت‌های روز افزون در زمینه تلفن‌های همراه تبدیل به عامل قابل توجهی برای دستیابی به وظایف و اهداف روزمره ما شده است. با افزایش دسترسی به تلفن‌های همراه، تمایل افراد به دسترسی به اینترنت و گردآوری اطلاعات و دریافت خدمات در هر مکان و زمان نیز افزایش یافته است[۱۱]. در طی سالیان گذشته، یک تلفن همراه استاندارد فراتر از یک دستگاه ارتباطی دو طرفه برای مکالمه شده است! سیستم هدایتی جی پی اس، مرورگر اینترنت نهادینه شده، دستیار پیام‌رسان فوری، دستگاه جیبی بازی‌های کامپیوتری و ... از ویژگی‌های تلفن‌های همراه هوشمند هستند. بسیاری از کارشناسان بر این باور اند که آینده تکنولوژی‌های کامپیوتری بر پایه رایانش مبتنی بر تلفن همراه خواهد بود[۱۰].
همه مراکز ارائه خدمات سلامت برای عموم شناخته شده نیستند و از حوزه فناوری اطلاعات مانند استفاده از اپلیکیشن های تلفن همراه هوشمند میتوان برای مکان‌یابی و مسیریابی مراکز سلامت مورد نظر شهروندان یک شهر استفاده کرد[۱]. حداقل لازمه دسترسی به سلامت، اطلاع از محل مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت می‌باشد[40]. برنامه‌های کاربردی مختلف که به طور فزاینده منافع جامعه، به ویژه در بخش سلامت را تسهیل میکنند همه‌روزه در حال توسعه هستند؛ یکی از این برنامه‌ها، اپلیکیشن مکان‌یابی خدمات سلامت است[۳]. اپلیکیشن مکان‌یاب خدمات سلامت برای تسهیل دسترسی کاربران به نزدیک‌ترین و یا مرتبط‌ترین مرکز خدمات سلامت استفاده می‌شود[۳]. سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) به عنوان یک ابزار و راهنمای کارگشا نقش مهمی در پروژه‌های مختلف مکان‌یابی دارد[۱۵]. این سیستم ابزاری ارزشمند برای اطمینان از دسترسی جمعیت محروم و آسیب‌پذیر به خدمات سلامت و مراقب‌های بهداشتی در مراکز ارائه خدمات مانند بیمارستان‌ها می‌باشد. این سیستم همچنین می‌تواند با جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، پردازش، تجزیه و تحلیل و تجسم فضای مکانی داده‌ها در برنامه‌ریزی، نظارت و ارزیابی مراکز خدمات سلامت مفید باشد. بنابراین، سیستم اطلاعات جغرافیایی می‌تواند با تشخیص نابرابری‌ها در بخش‌ها و مناطق شهری، با ارائه اطلاعات مورد نیاز به کاهش بی‌عدالتی کمک کند و در جهت اهداف توسعه‌ای هزاره سازمان ملل گام بردارد[۶,۴]. سیستم GIS از فناوری جغرافیایی برای جمع‌آوری، پردازش و نمایش اطلاعات مربوط به یک مکان مشخص استفاده می‌کند. درمورد اپلیکیشن مکان‌یاب خدمات سلامت، میتوان با استفاده از روش LBS از سیستم GIS برای نمایش اطلاعات جغرافیایی و مکانی مربوط به مرکز ارائه دهنده خدمات سلامت مورد نظر استفاده کرد [۱]. خدمات مبتنی بر موقعیت جغرافیایی(LBS) تکنولوژی‌ای است که از موقعیت جغرافیایی کاربر استفاده می‌کند تا اطلاعاتی مربوط به آن موقعیت ارائه دهد. در زمینه جست و جوی مراکز خدمات سلامت، LBS می‌تواند برای نشان دادن موقعیت جغرافیایی و اطلاعات مهم در مورد مراکز نزدیک به کاربر استفاده شود[۱]. در شرایط فوریت پزشکی یا نیاز به خدمات تشخیصی، بهداشتی و درمانی، مهم است که بتوانیم مرکز خدمات سلامت مناسب را در نزدیک‌ترین نقطه به محل خود پیدا کنیم. خدمات مبتنی بر موقعیت جغرافیایی(LBS) به سرعت در حال رشد است و میتوان از آن برای ایجاد اپلیکیشن‌های جست‌و‌جو و مکان‌یابی مراکز ارائه خدمات سلامت استفاده نمود[۱].