بررسی وضعیت مصرف کیسه های پلاستیکی درتبریزو ارایه راهکارهای مدیریتی جهت کاهش و دفع آنها

Abstract

مقدمه:کیسه های پلاستیکی به طور گسترده ای در سراسر جهان توسط فروشگاه های زنجیره ای و سایر خرده فروشان برای ارائه به مصرف کنندگان جهت حمل کالاها، مورد استفاده قرار می گیرد استفاده بیش از حد از کیسه های پلاستیکی مسایل بهداشتی و زیست محیطی در سراسر جهان ایجاد کرده است که موجب تلاش برای کاهش استفاده از آنها شده است. تصمیم گیری درست در مورد چگونگی مدیریت کیسههای پلاستیکی نیازمند آگاهی از وضعیت تولید و مصرف این محصول درایران و به دنبال آن ارایه راهکار های علمی جهت کاهش مصرف آن میباشد. هدف از این مطالعه بررسی مصرف کیسههای پلاستیکی در ایران و ارایه راهکارهای مدیریتی جهت بهبود وضعیت کنونی است تا با تولید داده های جامع در سطح منطقهای برای استفاده در برنامه ریزی و اجرای فعالیت هایی جهت کاهش مصرف و مدیریت آنها به کارگرفته شود. روش كار و مواد: در این تحقیق ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانهای و منابع علمی موجود اثرات بهداشتی و زیست محیطی کیسه های پلاستیکی ارزیابی شد.در مرحله بعد مقادیر کمی کیسههای پلاستیکی مربوط به مصرف کننده، علل تمایل مردم و نگرش مردم نسبت به استفاده از کیسه های پلاستیکی، توسط یک پرسشنامه آنلاین از 31 استان ایران جمع آوری گردید. لازم به توضیح است قبل از جمع اوری داده ها، روایی و پایایی پرسشنامه توسط 11 نفر از اساتید و متخصصین تعیین گردید. گروه هدف این پژوهش افراد بالای 18 سال بود. 1835 نفر از سراسر ایران به این پرسشنامه پاسخ دادند جهت تعیین وضعیت کنونی دفع کیسه های پلاستیکی در کشور، استان آذربایجان شرقی و شهر تبریز به عنوان نمونه پای انتخاب شد. سپس با همکاری و هماهنگی شهرداری، بازدید، کنترل و تکمیل چک لیست ویژه (پیوست) وضعیت موجود مدیریت زایدات ناشی از مصرف کیسه های پلاستیکی مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که میانگین مصرف کیسه های پلاستیکی در کشور حدود 8/5 عدد به ازای هر فرد در هفته بود. در نتیجه میزان مصرف سالانه آن به ازای هر نفرحدود 95/302 عدد بدست آمد است. در ایران سالانه 45/25میلیارد عدد کیسه پلاستیکی مصرف و دور ریخته می شود. داده های دموگرافیکی و اختصاصی توسط یک پرسشنامه آنلاین در 31 استان جمع اوری و از طریق آنالیز با استفاده از روش های multiple response set سوالات چند گزینه ای را تجزیه و انالیز نمودیم. سایر سوالات از طریق chi square- correlation- independent t test- مورد تحلیل قرارگرفت. یافته ها نشان می دهد در ایران بالای 90 درصد افراد از کیسه پلاستیکی جهت حمل اقلام خریداری شده استفاده می کنند. دسترسی آسان، عدم وجود جایگزین و عادات روزانه از دلایل اصلی مصرف کیسه های پلاستیکی در ایران می باشد. بیش از 80 درصد پاسخ دهندگان از آلودگی ناشی ازپسماند های کیسه های پلاستیکی آگاه بودند. ازدیدگاه مردم ارایه کیسه های قابل استفاده مجدد و بالایردن آگاهی از مهمترین روشهای موثری در کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی می باشد. بیشتر مردم آموزشی موثری در خصوص کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی دریافت نکردند. مدیریت کیسه های پلاستیکی در تبریز نیز مانند سایر پلاستیک ها از وضعیت مطلوب برخوردار نمی باشد.اعمال سیاست ها و مقررات عملی، اطمینان از عدم اراِیه رایگان کیسه های پلاستیکی ،نظارت سازمان های حفاظت از محیط زیست، تعیین متولی مشخص در خصوص دفع و مدیریت پسماند های کیسه پلاستیکی از راهکارهای مداخله ای بالقوه برای کاهش مصرف و مدیریت دفع کیسه های پلاستیکی است. نتیجه‌گیری: متوسط مصرف کیسه های پلاستیکی در ایران تقریبا"برابر یک کشور صنعتی نظیر آمریکاست. دلایل اصلی بالا بودن مصرف کیسه های پلاستیکی دسترسی آسان و نبود جایگزین می باشد. ارایه‌کیسه های قابل استفاده مجدد و افزایش آگاهی می تواند روشهای موثری در کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی در ایران باشد. تمایل بالای درصد زیادی از مردم به استفاده از کیسه های پارچه ای نشان از آگاهی زیست محیطی آنها دارد. از آنجایی که بیشتر کیسه های پلاستیکی در ایران رایگان عرضه می شود. اکثر افراد از فروشگها کیسه اضافی درخواست می کنند و درخانه برای سایر مصارف ( بعنوان کیسه سطل پسماند، حمل مواد وخرید مجدد) مورد استفاده قرار می دهند. محدودیت و عدم عرضه ی رایگان کیسه های پلاستیکی می تواند منجر به استفاده از کیسه های سازگار با محیط زیست شود. لذا پیشنهاد می گردد با عنایت به شرایط موجود و تجارب موفق در سایر نقاط جهان، با تصویب مقررات لازم از ارایه ی کیسه های پلاستیکی رایگان در فروشگاهها اجتناب گردد.