واکاوی ابعاد و مفاهیم مربوط به نیازهای ارتباطی بیمارمحور برآورده نشده در بیماران مبتلا به سرطان پستان شهر تبریز
Abstract
مقدمه: ارتباط موفقیت آمیز در محیط های بهداشتی و درمانی پایه مهمی برای اثربخشی مراقبت های ارائه شده است. نیازهای ارتباطی برآورده نشده برای بیماران مبتلا به سرطان پستان در سراسر جهان، به ویژه در زنان کشورهای کمتر توسعه یافته و در حال توسعه گزارش شده است. با توجه به فقدان ابزار استاندارد به زبان فارسی برای بررسی ارتباط بیماران مبتلا به سرطان پستان با پزشکانشان و مراقب آنها در خانواده، این مطالعه با هدف شناسایی ابعاد و مفاهیم نیازهای ارتباطی برآورده نشده بیماران مبتلا به سرطان پستان و خانواده های آنها و همچنین بررسی دلایل ایجاد مشکل توسط متخصصین در درمانگاه های دولتی شهر تبریز انجام شد.
روش اجرا: این پژوهش یک مطالعه Multi Method بود که در مرحله اول مطالعه یک مطالعات ترکیبی و از نوع مطالعات توضیحی متوالی و مرحله دوم از نوع مطالعات Q می باشد که با بهره گیری از رویکرد مطالعات کیفی اقدام به تبیین دیدگاه های متخصصین سرطان شناسی، آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، ارتباطات و همچنین بیماران و خانواده ای آنها در خصوص دلایل و راهکارهای پاسخ به نیاز های بیماران انجام شد. مرحله اول مطالعه ترکیبی، توصیفی-تحلیلی به روش مقطعی بود. حجم نمونه در این مرحله 200 بیمار و 187 مراقب بیمار در خانواده در نظر گرفته شد. ابزارهای مورد استفاده شامل پرسشنامه ارتباط بیمار با پزشک و پرسشنامه ارتباط بیمار با فرد مراقب در خانواده بود. در طی این مطالعه فرآیند روانسنجی ابزارها نیز انجام شد. نرم افزار SPSS-25 و LISREL جهت تحلیل داده ها مورد استفاده قرار گرفت. در ادامه، یک مطالعه کیفی با رویکرد تحلیل محتوا با هدف تبیین دیدگاه های بیماران (10) در خصوص نیازهای ارتباطی برآورده نشده آنان توسط پزشکان انجام شد. در مرحله سوم مطالعه روش کیو با هدف تبیین دیدگاه های انکولوژیست ها (11) و متخصصین آموزش و ارتقاء سلامت (7) و بیمار (7) در خصوص دلایل برآورده نشدن نیازهای ارتباطی بیماران در ارتباط با پزشک انجام شد.
یافته ها:. میانگین نمره پرسشنامه ISQ30/7±43/56 و میانگین نمره ویژه بیماران CCAT-P، 34±60 و میانگین نمره ویژه مراقب CCAT-F 69/6±59 و ميانگين نمره ,CCAT-PF 91/6±48/8 به دست آمد. بر اساس دیدگاه های بیماران مشارکت کننده در بخش کیفی شیوه ارتباط پزشکان با بیماران، رفتار خود بیماران، ساختار فیزیکی و خدماتی درمانگاه و وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بیماران از عوامل تاثیر گذار بر ارتباط موثر می باشد. بر اساس یافته های به دست آمده از کاربرد روش کیو مهم ترین چالش های برقراری ارتباط موثر و بیمار محور با مبتلایان به سرطان پستان در نظام ارائه خدمات سلامت ارتباط غیرمشارکتی با بیماران، تفاوت های فرهنگی-اجتماعی بیماران و نابرابری ارتباطی، شرایط نامناسب ارتباط و عدم صرف زمان کافی در برقراری ارتباط هستند که بدون نیاز به سرمایه گذاری هنگفت قابل مداخله می باشند.
نتیجه گیری: یافته های به دست آمده از این مطالعه حاکی از نیازهای ارتباطی برآورده نشده در زنان مبتلا به سرطان می باشد که نیاز به مداخله دارند. مهم ترین چالش ها در حال حاضر در نظام ارائه خدمات سلامت کشور در خصوص ارتباط موثر با مبتلایان به سرطان پستان؛ عدم آگاهی پزشکان ازمهارت های ارتباطی، ساختار و بستر نامناسب فیزیکی محیط مراکز ارائه دهنده خدمات درمانی و عدم توجه به تفاوت های فرهنگی-اجتماعی و اقتصادی بیماران در برقراری ارتباط می باشد. این مطالعه به عوامل کلیدی در ارتباط بیمار محور در بیمارستان‌های دولتی تاکید می‌کند و پیشنهاد می گردد در مطالعات آینده در محیط های متفاوت فرهنگی و اجتماعی نیز مورد بررسی قرار گیرد و همچنین تاثیر آموزش مهارت های ارتباطی بر فرآیند ارتباط پزشک با بیمار بررسی گردد.