تاثیر آموزش مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی بر ارتقاء بهداشت بلوغ و سبک زندگی سالم در دختران نوجوان: یک کارآزمایی درعرصه تصادفی کنترل‌شده
Abstract
چکیده
زمینه و هدف: عواملی نظیر فقدان آگاهی صحیح در مورد بهداشت بلوغ در دختران نوجوان منجر به ایجاد عملکردهای غلط در این دوران می شود. آموزش بهداشت بلوغ بدون برنامه کوششی بیهوده یا کم اثر خواهد بود و انتخاب یک مدل آموزشی اعتقاد بهداشتی برنامه را در مسیر صحیح آغاز و آن را در جهت حرکت صحیح نگه می دارد لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر آموزش مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی بر ارتقاء بهداشت بلوغ و سبک زندگی سالم در دختران نوجوان در شهرستان سراب در سال 97 طراحی و اجرا گردید.
روش کار: این پژوهش یک مطالعه کارآزمایی تصادفی کنترل شده موازی بود. 168 دانش آموز دختر واجد شرایط 15-13 ساله در 12 دبیرستان دوره اول در شهر سراب، شربیان، مهربان و دوزدوزان با انجام تخصیص تصادفی در دو گروه مداخله و کنترل (6 مدرسه برای هر گروه) وارد مطالعه شدند. از هر مدرسه 28 دانش آموز به طور تصادفی وارد مطالعه شدند. ابزار گردآوری بهداشت بلوغ براساس مدل اعتقاد بهداشتی پرسشنامه شیرزادی و همکاران بود. پرسشنامه سبک زندگی سالم براساس مدل اعتقاد بهداشتی پرسشنامه خودساخته الهام گرفته از پرسشنامه سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت والکر که برای نوجوانان تعدیل شده است استفاده شد. روایی پرسشنامه بر اساس روایی صوری و محتوا و پایایی آن بر اساس آلفای کرونباخ بررسی شد. مبنای مداخله آموزشی براساس سازه های مدل اعتقاد بهداشتی بود. پیامد اولیه میانگین نمره بهداشت بلوغ و سبک زندگی سالم 8 هفته بعد از آموزش بود. داده ها پس از جمع آوری با کمک نرم افزار 21SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این مطالعه از آزمون های آماری تی مستقل، مجذور کای، آزمون دقیق فیشر، و آنالیز کواریانس استفاده گردید.
یافته ها: تفاوت معنی داری بین دو گروه از نظر متغیرهای دموگرافیک (05/0< P) به جز سن مادر، تعداد اعضای خانواده، تحصیلات پدر ومادر و تعداد خواهر وجود نداشت. افزایش معنی دار در نمرات زیردامنه تغذیه (تفاوت میانگین تعدیل شده: 3/2؛ فاصله اطمینان 95%: 1/1 تا 6/3)، مسئولیت پذیری سلامت (تفاوت تعدیل شده: 6/2؛ فاصله اطمینان 95%: 6/0 تا 7/4) و مدیریت استرس (تفاوت تعدیل شده: 1؛ فاصله اطمینان 95%: 2/0 تا 7/1) در گروه آموزش در مقایسه با کنترل وجود داشت. افزایش معنی دار در نمره زیردامنه شدت درک شده در سبک زندگی سالم (تفاوت تعدیل شده: 08/1؛ فاصله اطمینان 95%: 2/0 تا 9/1) در گروه آموزش در مقایسه با کنترل وجود داشت. همچنین کاهش معنی داری در نمره زیردامنه موانع درک شده بهداشت بلوغ (تفاوت تعدیل شده: 1/1-؛ فاصله اطمینان 95%: 2/2- تا 03/0-) در گروه آموزش در مقایسه با کنترل وجود داشت.
نتیجه گیری: یافته های این مطالعه نشان داد که آموزش بر مبنای مدل اعتقاد بهداشتی سبب کاهش موانع درک شده در زمینه بهداشت بلوغ و افزایش شدت درک شده مشکلات ناشی از عدم رعایت سبک زندگی سالم می شود. انجام مداخلات آموزشی با توجه به نیازهای آموزشی افراد با طول مدت مداخله بیشتر و به کارگیری و مقایسه اثربخشی انواع مدل آموزش بهداشتی جهت برنامه ریزی آموزش مسائل دوران بلوغ پیشنهاد می شود.