چالشها و سیاستهای مرتبط با موضوعات سلامت در حوزه مدیریت ترافیک کشور در 5 سال گذشته از منظر کمیسیون ایمنی راهها و متخصصین
Abstract
مقدمه: آسیب‌های حوادث جاده‌ای یکی از عوامل مهم مرگ‌ومیر و از چالش‌های عمده سلامت در جهان و به‌ویژه در ایران می‌باشد. کاهش این آسیب‌ها نیازمند ارتقای ایمنی ترافیک است که نهاد راهبر از مولفه‌های اصلی آن می‌باشد. انتظارمی‌رود نقش سلامت به‌عنوان یکی از موضوعات اصلی ایمنی ترافیک در مصوبات این نهاد، برجسته و به‌اندازه کافی در سیاستگذاری‌ها و مداخلات به آن توجه شود. هدف از این مطالعه؛ شناسایی چالش‌های سلامت ازنظر متخصصین و بررسی سیاستهای مرتبط با موضوعات سلامت در مصوبات نهاد راهبر ملی(کمیسیون ایمنی راهها) و منطقه‌ای(کمیسیون‌های اجرایی استانی) می‌باشد.
روش کار: این مطالعه کیفی با استفاده از روش تحلیل چارچوب در دو بخش اجراشد. در بخش اول؛ مصوبات کمیسیون ایمنی راه‌های کشور و کمیسیون اجرایی سه استان آذربایجان‌شرقی، اصفهان و تهران طی سالهای98-1394بررسی شدند. سپس استخراج، کدگذاری و طبقه‌بندی مفاهیم بدست‌آمده از اسناد با استفاده از نرم‌افزارMAXQDA در چارچوب پنج پیلار سازمان جهانی بهداشت انجام‌گرفت و نهایتاً کدهای اختصاصی سلامت از سایر کدها تفکیک‌شدند.
در بخش دوم؛ چالش‌های سلامت در مدیریت ترافیک از متون رونویسی‌شده حاصل از بحث‌های متخصصین در جلسات گروهی تدوین «سند ملی سلامت و ایمنی ترافیک»، استخراج‌گردید. متخصصین با روش نمونه‌گیری مبتنی برهدف و به‌شکل ناهمگن انتخاب‌شده‌بودند که 17نفر با تخصص علمی مرتبط با حیطه‌های مختلف آسیب‌های حوادث جاده‌ای گردیدند. مصاحبه‌ها از نوع «نیمه‌ساختاریافته» بود. تحلیل متون براساس پیلارهای سازمان‌جهانی‌بهداشت انجام‌گرفت.
یافته‌ها: در بخش اول، برخلاف کلمات عمومی «حمل‌ونقل»، «ایمنی» و «راه» با فراوانی بالا، واژگان اختصاصی سلامت مانند «توانبخشی مصدومان، اختلالات روان، داروهای مؤثر بر رانندگی،...» در متن مصوبات کمیسیون‌ها مشاهده‌نشده یا فراوانی آنها زیر یک‌درصد بود. تعداد کل کدهای استخراج‌شده از کل اسناد 1535کد شد. از این تعداد، فقط 84کد(%4/5) بطوراختصاصی با موضوعات سلامت در ارتباط بود. از مجموع کدهای اختصاصی سلامت نیز%8/51 آن مربوط به مقوله « بهبود واکنش پس‌از تصادف» بود و پس‌از آن بیشترین تعداد کدهای اختصاصی سلامت به‌ترتیب به مقوله‌های «مدیریت ایمنی راه»، «کاربران ایمن‌تر راه»، «وسایل‌نقلیه ایمن‌تر» و «سایر موارد» اختصاص‌یافت. مقوله «جاده و تردد ایمن‌تر» هیچ کد اختصاصی سلامت نداشت.
در بخش دوم، مفاهیم مرتبط با سلامت بدست‌آمده از سند در سه مقوله اصلی «مدیریت ایمنی راه» با ده زیرمقوله، «ایمن‌ترکردن کاربران راه» با هشت زیرمقوله و «بهبود واکنش درحین و پس‌از تصادف» با دو زیرمقوله دسته‌بندی‌شدند که اکثر این مفاهیم، در بخش اول وجودنداشتند.
نتیجه‌گیری: جنبه‌های گوناگون سلامت که توسط متخصصین بحث‌گردید به‌علت توجه ناکافی شرکت‌کنندگان در جلسات کمیسیون‌ها به موضوعات اختصاصی سلامت، نمود کمرنگی در محتوای مصوباتی که پنج‌سال آن بررسی‌شد، داشته و اندک موضوعات اختصاصی سلامت مصوب نیز، غالباً به مسائل پس‌از تصادفات پرداخته که می‌تواند علل مختلفی مانند «عدم جایگاه مناسب موضوعات سلامت در نگرش این افراد، کمتر شناخته‌شدن نقش سلامت به‌خاطر آگاهی پایین و سهم کم خبرگان و متصدیان بخش سلامت در تصمیمات»، داشته‌باشد. توجه‌به نقش سلامت در مدیریت ایمنی ترافیک و سیاستگذاری متناسب با آن، می‌تواند از‌طریق افزایش ایمنی ترافیک موجب کاهش بروز آسیب‌های ترافیکی جاده‌ای شود.