توانمندی و عملکرد شیردهی و ارتباط آن با سواد سلامت مادر و حمایت همسر در دوران پس از زایمان در مادران مراجعه کننده به مراکز سلامت شهر تبریز

Abstract

پیش‌زمینه و هدف: تغذیه نوزاد با شیر مادر برای بقا و افزایش کیفیت زندگی شیرخوار در اولین سالهای زندگی از اهمیت فوق العادهای برخوردار بوده و باعث ارتقاء سلامت کودک می شود. مطالعات نشان می‌دهند که یکی از علل اصلی شکست تغذیه انحصاری با شیرمادر، عدم توانمندی مادر در شیردهی می‌باشد. عوامل متعددی بر توانمندی و عملکرد شیردهی مادران می‌تواند تاثیرگذار باشد، از جمله این فاکتورها سواد سلامت و حمایت همسر می باشد. مطالعه ی حاضر با هدف تعیین توانمندی و عملکرد شیردهی و ارتباط آن با سواد سلامت مادر و حمایت همسر در دوران پس از زایمان در مادران مراجعه کننده به مراکز سلامت شهر تبریز در سال 1401 انجام گرفت.روش‏ها: این مطالعه توصیفی مقطعی بر 342 نفر از مادران دارای شیرخوار زیر 6 ماه مراجعه‌کننده به مراکز سلامت شهر تبریز در سال 1401 انجام شد. روش نمونه‌گیری به این صورت بود که ابتدا از بین مراکز سلامت شهر تبریز که 65 مرکز می باشد، یک هشتم مراکز به صورت تصادفی انتخاب شد. سپس از طریق سامانه سیب، لیست مادران واجد شرایط براساس معیارهای ورود با توجه به موعد پایش رشد و واکسیناسیون استخراج گردید، سپس به صورت تصادفی نسبتی، با توجه به حجم نمونه تعیین شده برای هر مرکز با استفاده از وب سایت www.random.org نمونه‌ها انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها در این مطالعه پرسشنامه‌ی فردی اجتماعی، پرسشنامه‌ی سنجش توانمندی در شیردهی، پرسشنامه‌ی عملکرد شیردهی، پرسشنامه‌ی سطح سواد سلامت جمعیت شهری کشور ایران و پرسشنامه‌ی حمایت همسر پس از زایمان بود که به روش مصاحبه تکمیل شدند. از آمار توصیفی شامل فراوانی (درصد) و میانگین (انحراف معیار) و آزمون همبستگی پیرسون و مدل خطی عمومی با کنترل متغیرهای مخدوشگر احتمالی استفاده شد.نتایج: میانگین (انحراف معیار) نمره توانمندی شیردهی برابر با 98/141 (92/33) با دامنه نمرات 37-185، عملکرد شیردهی 21/19 (30/4) با دامنه نمرات 6-24، سواد سلامت مادر 08/ 126 (27/21) با دامنه نمرات 33-165 و حمایت درک‌شده همسر 95/64 (62/12) با دامنه نمرات 20-80 بود. در تحلیل دومتغیره بین توانمندی شیردهی با سواد سلامت (23/0=r ، 001/0>p) و حمایت درک‌شده همسر (28/0=r ، 001/0>p) و درآمد (01/0=p ، 65/4=f) و بین نمره عملکرد شیردهی با حمایت همسر (001/0>p ،20/0=r) و توانمندی شیردهی (001/0>p ،74/0=r)، تجربه شیردهی (02/0=p ، 58/1=t)، سن شیرخوار (001/0>p ، 16/0-=r) و مدت زمان شیردهی قبلی (04/0=p ، 15/0=r) ارتباط معنی¬داری وجود داشت. متغیرهایی که سطح معنی‌داری آنها با متغیر توانمندی و عملکرد شیردهی کمتر از 2/0 بود (2/0>p) وارد مدل خطی عمومی شدند و نتایج General linear model نشان داد که با افزایش میزان حمایت درک‌شده همسر، توانمندی شیردهی نیز به طور معنی‌داری افزایش می یافت (001/0>p،79/0 - 29/0 :CL 95%، 546/0=B). همچنین در مادران شاغل در مقایسه با مادران خانه‌دار (04/0=p، 73/27 - 88/0:CL 95%، 91/13=B) ، مادرانی که شیردهی داشتند در مقایسه با مادران بدون شیردهی (001/0>p، 10/84 - 42/60:CL 95%، 26/72=B) توانمندی شیردهی به طور معنی‌داری بالا بود. در مورد متغیر عملکرد شیردهی هم نتایج General linear model نشان داد که با افزایش میزان توانمندی شیردهی، عملکرد شیردهی نیز به طور معنی‌داری افزایش می‌یافت (001/0>p، 10/0 - 07/0:CL 95%، 09/0=B).نتیجه‌گیری: با توجه به عوامل مرتبط با توانمندی و عملکرد شیردهی به نظر می‌رسد، پرستاران، ماماها و کارکنان مراکز بهداشت می‌توانند در تشویق همسران برای همراهی و حمایت همسر در دوران پس از زایمان و افزایش آگاهی و نگرش آنها، نقش اساسی داشته باشند. دعوت از همسران برای شرکت در کلاس‌های آموزشی که در مراکز سلامت در مورد آموزش شیردهی از سوی مراقبین سلامت برای مادران برگزار می‌شود، می‎‌تواند اقدام مفیدی باشد. ارتقای قوانین دوستدار شیردهی در محیط‌های کاری هم پیشنهاد می‌شود که می‌تواند باعث افزایش توانمندی شیردهی و متعاقب آن افزایش عملکرد شیردهی شود