بررسی اثرات مصرف نان غنی شده با کنسانتره‌ی پروتئین آب پنیر بر روی کنترل گلایسمی، الگوی لیپیدی، فشار خون، شاخص‌های تن‌سنجی، انرژی مصرفی استراحت، استرس اکسیداتیو و اشتهاء در زنان مبتلا به دیابت نوع 2

Abstract

مقدمه و هدف: دیابت ملیتوس به واسطه‌ی سطوح بالای گلوکز خون شناسایی می‌گردد و کنترل گلایسمی برای بیماران مبتلا به آن حیاتی است. امروزه تمایل به مصرف ترکیبات طبیعی و داروهای سنتی افزایش یافته است. برخی از عوامل غذایی مانند پروتئین آب پنیر (WP) محرک ترشح انسولین و کاهش دهنده‌ی قند خون در افراد سالم و مبتلا به دیابت ملیتوس نوع 2 (T2DM) می‌باشد. به منظور اجتناب از تجویز مکمل‌های پودری WP، و با توجه به اینکه نان قوت غالب اقوام ایرانی است، در مطالعه‌ی حاضر، تصمیم به تولید نان غنی شده با کنسانتره‌ی پروتئین آب پنیر (WPC) گرفته شد تا مکمل‌یاری با این ترکیب طبیعی مفید برای دیابت با روشی کاربردی‌تر و نزدیک‌تر به زندگی افراد امکان‌پذیر شود. با توجه به فقدان اطلاعات کافی در خصوص پیامدهای متابولیکی مصرف طولانی مدت WP، مطالعه‌ی حاضر با هدف بررسی اثرات نان غنی شده با WPC بر وضعیت گلایسمیک، الگوی لیپیدی، فشار خون، شاخص‌های تن‌سنجی، انرژی مصرفی استراحت (REE)، شاخص‌های استرس اکسیداتیو و اشتهاء در زنان چاق/ دارای اضافه وزن مبتلا به T2DM انجام شد. مواد و روش‌ها: به منظور اجرای این مطالعه، در ابتدا مطالعه‌ای در خصوص تولید نان غنی شده با WPC انجام شد و ویژگی‌های حسی، فیزیکوشیمیایی و آنتی‌اکسیدانی نمونه‌های نان تولید شده مورد بررسی قرار گرفت. سپس، در یک کارآزمایی بالینی تصادفی دوسوکور کنترل شده با دارونما (12 هفته)، 48 زن چاق/ دارای اضافه وزن مبتلا به T2DM به صورت تصادفی در یکی از دو گروه WPC (نان غنی شده با 20 گرم WPC) یا شاهد (نان غنی نشده) در نظر گرفته شدند. فعالیت بدنی، فشار خون، شاخص‌های تن‌سنجی، REE، اشتهاء، سطوح سرمی گلوکز، انسولین، هموگلوبین گلیکوزیله A1C (HbA1C)، الگوی لیپیدی، ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تام (TAC) و مالون‌دی‌الدهید (MDA) و دریافتی‌های رژیمی در ابتدا و انتهای مداخله بررسی شدند. شاخص مقاومت انسولینی (HOMA-IR) برای تخمین مقاومت به انسولین محاسبه گردید. یافته‌ها: نتایج آزمون‌های نان در مورد شکل ظاهری و رنگ، بافت، مقبولیت کلی، قابلیت نفوذ و میزان روشنایی (L) نمونه‌های نان، روند کاهشی و همچنین، در مورد قابلیت جویدن، طعم و بو، خاصیت آنتی‌اکسیدانی، درصد رطوبت و میزان قرمزی (a) و زردی (b) نمونه‌های نان، روند افزایشی، با افزایش میزان WPC را نشان داد. از بین شاخص‌های مورد بررسی، تنها تغییرات بافت، میزان رطوبت، قابلیت نفوذ و شاخص‌های رنگ سطحی L، a و b معنی‌دار بود (به ترتیب، 002/0=p، 001/0p< و 003/0=p). در فاز کارآزمایی بالینی، 35 بیمار تا پایان مطالعه باقی ماندند. در انتهای مداخله، در مورد شاخص‌های گلایسمی ارزیابی شده هیچ تفاوت معنی‌داری بین گروه‌ها وجود نداشت و تنها HbA1C در گروه WPC ، پس از تعدیل برای مقادیر پایه و عوامل مخدوش‌گر، بالاتر بود (034/0=p). گلوکز خون ناشتا در گروه WPC به طور معنی‌داری افزایش یافت (019/0=p). در هر دو گروه WPC و شاهد، افزایش معنی‌داری درHOMA-IR (به ترتیب، 001/0=p و 002/0=p) و سطح سرمی انسولین (به ترتیب، 004/0=p و 001/0=p) مشاهده شد. در مورد الگوی لیپیدی و فشار خون بیماران، تغییرات درون گروهی و بین گروهی معنی‌داری مشاهده نشد. در خصوص شاخص‌های تن‌سنجی، هیچ تفاوت معنی‌داری بین گروه‌ها در انتهای مداخله وجود نداشت، به استثنای دور کمر (WC)، که پس از تعدیل برای عوامل مخدوش‌گر در گروه WPC کمتر بود (040/0p=). سطح سرمی MDA در گروه WPC به طور معنی‌داری کاهش یافت (022/0p=) ولی، در سطح سرمی TAC، REE و احساس اشتهاء تغییرات درون گروهی و بین گروهی معنی‌داری وجود نداشت، شاخص حس گرسنگی پس از تعدیل عوامل مخدوش‌گر، در گروه WPC کمتر بود (045/0p=). نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، نان تهیه شده را می‌توان محصولی قابل قبول از نظر صنعت تولید نان دانست، اما نظر بر اثرات مشاهده شده در الگوی قند، لیپیدها و فشار خون زنان چاق/ دارای اضافه وزن مبتلا بهT2DM ، استفاده از آن ممکن است عوارض نامطلوبی داشته باشد، با این حال کاهش معنی‌دار WC، سطح سرمی MDA و احساس گرسنگی، در صورت تأیید در مطالعات آتی می‌تواند مفید بودن مصرف نان غنی شده با WPC در این بیماران را توجیه نماید. کلمات کلیدی: پروتئین آب پنیر، دیابت ملیتوس، استرس اکسیداتیو، تن‌سنجی، لیپیدها