طراحی و توسعه پرسشنامه عدم تبعیت از مصرف دارو در سالمندان مبتلا به بیماری‌های مزمن : یک مطالعه ترکیبی
Abstract
عنوان: طراحی و توسعه پرسشنامه عدم تبعیت از مصرف دارو در سالمندان مبتلا به بیماری‌های مزمن : یک مطالعه ترکیبی
مقدمه و هدف: گذر جمعیتی (Population Transition) و سالمند شدن جمعیت در سطح دنیا یکی از چالش‌های مهم کشورها در قرن بیست و یکم است. با آگاهی از موانع و مشکلات پیش روی این گروه سنی، می توان سیاست ها و برنامه های لازم را در جهت رفع آنها و افزایش کیفیت زندگی سالمندان انجام داد. از آنجاییکه سیاست ها و برنامه ها باید براساس نیازها، فرهنگ و نظام ارزشی جامعه ای که فرد در آن زندگی می کند، طراحی و اجرا گردند، پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد ترکیبی جهت تبیین موانع عدم تبعیت از مصرف دارو و طراحی ابزار سنجش عدم تبعیت از مصرف دارو در سالمندان ایرانی انجام گرفت.
مواد و روش ها: مطالعه حاضر با رویکرد پژوهش ترکیبی از نوع مطالعات متوالی اکتشافی (Exploratory Secential Mixed Method ) و با مشارکت سالمندان(افراد بالای 60 سال) تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی شهر تبریز در سال 1400 انجام شد.
روش کار شامل دو فاز می‌باشد، در فاز اول مطالعه که از نوع کیفی است با استفاده از نظرات 15 نفر سالمند منتخب از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته، دلایل عدم تبعیت از مصرف دارو مورد بررسی قرار گرفت. همچنین جهت درک عمیق‌تر موضوع در این مرحله از مصاحبه با افراد متخصص و صاحب‌نظر و نیز بررسی مقالات مشابه نیز مورد استفاده قرار گرفت. سپس در فاز دوم مطالعه که به صورت توصیفی مقطعی می‌باشد، ابزار سنجش عدم تبعیت از مصرف دارو بر اساس یافته‌های حاصل از پژوهش کیفی که در مرحله اول مطالعه صورت گرفت، طراحی و سپس روانسنجی گردید، که شامل بررسی روایی صوری، روایی محتوا، روایی سازه‌ای و پایایی و در نهایت پس از بررسی و تحلیل یافته ها پرسشنامه طراحی شده به عنوان یک ابزار سازگار با سالمندان ایرانی معرفی گردید.
یافته ها: براساس نتایج بخش کیفی موانع تبعیت از مصرف دارو شامل 81 گویه ابتدایی شد. در پایان بخش کیفی، ابزار طراحی شده با 21 گویه وارد مرحله روانسنجی ابزار گردید. بعد از بررسی روایی (محتوا و صوری)، ابزار با 18 گویه وارد مرحله روایی سازه شد. واریانس بیان‌شده در دامنه 45 تا 74 درصد تعیین گردید.همسانی درونی برای کل عبارات برابر 915/0و پایایی مجدد ابزار برابر ((941/ 0- 783/ 0) 852/ 0 (ICC= بود.
نتیجه گیری: مسئله عدم تبعیت از مصرف دارو نیازمند مورد توجه قرار دادن موانع در سطوح مختلف می باشد و مداخلات باید متناسب با هر سطح طراحی و اجرا گردند. با کاربرد ابزار سنجش طراحی شده در مطالعه حاضر می توان برنامه ریزی بهتری را جهت کاهش دلایل عدم تبعیت و افزایش میزان تبعیت از مصرف دارو در سالمندان در برنامه ها و سیاست های کشور اعمال کرد.