طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه مداخله مراقبت حمایتی در منزل برای سالمندان تنها: یک مطالعه امکان¬سنجی درشهر گرگان

Abstract

مقدمه: با توجه به افزایش جمعیت سالمندان در سراسر جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه لازم است برنامه های مراقبتی مبتنی بر جامعه جهت ارتقاء کیفیت زندگی این گروه آسیبپذیر ایجاد شود. در میان این گروه، سالمندان تنها نسبت به سایر همسالان خود به میزان کمتری از مراقبت حمایتی در منزل برخوردار هستند. بنابراین هدف از پژوهش حاضر طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه مداخله مراقبت حمایتی در منزل برای سالمندان تنها درشهر گرگان بود. مواد و روش: این مطالعه امکان¬سنجی از نوع ترکیبی با شیوه همزمان تو در تو است که در سه مرحله در سال 1401-1400 در شهرستان گرگان انجام شد. در مرحله طراحی برنامه، مرور سریع بر متون علمی و یک مطالعه مقطعی بر روی 213 نفر از سالمندان تنها به منظور طراحی برنامه عملیاتی برای برنامه مداخله انجام شد. پرسشنامه های احساس تنهایی، کیفیت زندگی، سلامت عمومی، شبکه اجتماعی، حمایت اجتماعی درک شده و توان خود مراقبتی و سه سوال باز پاسخ در مورد حمایت مورد نیاز در منزل در میان این افراد تکمیل شد. در مرحله دوم (اجرای برنامه مداخله مراقبت حمایتی در منزل) یک مطالعه نیمه تجربی پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل به مدت سه ماه روی 36 نفر از سالمندانی که در مطالعه مقطعی تمایل خود را برای شرکت در برنامه مداخله بیان کرده بودند، انجام شد. همچنین 51 نفر از سالمندان تنها تحت پوشش مرکز بهداشت شهرستان علی آباد کتول به عنوان گروه کنترل وارد مطالعه شدند. در مرحله سوم (فرآیند ارزشیابی) پس از گذشت سه ماه از برنامه مداخله، پس آزمون در سه نوبت (بلافاصله ، سه ماه و 6 ماه بعد از برنامه مداخله) انجام شد. یک مطالعه کیفی نیز با استفاده از مصاحبه¬ی نیمه ساختار یافته جهت شناسایی نقاط ضعف و قوت برنامه مراقبت حمایتی در منزل با 19 نفر از سالمندان تنها و یک همکار پژوهشگر انجام شد. به منظور نشان دادن اثر برنامه مداخله در طول زمان و مقایسه با گروه کنترل از آزمون آنالیز واریانس با اندازه¬های تکراری استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار spss نسخه 20 و نرم افزار کیفی مکس کیودا نسخه 20 انجام شد. نتایج: میانگین سنی شرکت کنندگان گروه مداخله 47/5 ± 36/68 بود، 3/83 درصد آن ها زن بودند. نتایج بخش مداخله نشان داد که احساس تنهایی (001/0 P<, 915/15 =F)، کیفیت زندگی (001/0 P<, 499/16 =F) و سلامت عمومی (001/0 P<, 753/12 = F) در سه مرحله مختلف پیگیری (بلافاصله بعد از مداخله، سه ماه بعد از مداخله و شش ماه بعد از مداخله) اختلاف معناداری را در گروه مداخله نشان دادند. در بخش کیفی سه زیرطبقه فرعی برای نقاط مثبت (افزایش دانش و مهارت های فردی، توسعه روابط اجتماعی سازند و اصلاح الگوی رفتاری و فردی) و یک طبقه فرعی برای نقاط منفی (چالش های زیرساختی و ارتباطی) استخراج شد. نتیجه گیری: نتایج این برنامه مداخله نشان داد که استفاده از "حمایت همسال به همسال" و "بستر شبکه اجتماعی آنلاین" می تواند به عنوان یک رویکرد مناسب برای ارائه مراقبت حمایتی در منزل به سالمندان تنها می باشد که منجر به ارتقاء کیفیت زندگی، سلامت عمومی و کاهش احساس تنهایی می شود.