درک از بیماری و ارتباط آن با خودکارآمدي و تبعيت از رژيم دارويي در بيماران مبتلا به بيماري عروق کرونر مراجعه کننده به درمانگاه تخصصي قلب دانشگاه علوم پزشکي تبريز سال 1399

Abstract

چکیده عنوان: درک از بیماری و ارتباط آن با خودکارآمدي و تبعيت از رژيم دارويي در بيماران مبتلا به بيماري عروق کرونر مراجعه کننده به درمانگاه تخصصي قلب دانشگاه علوم پزشکي تبريز سال 1399 مقدمه: بيماري عروق کرونر به عنوان یک بیماری مزمن و تهدید کننده حیات بار سنگيني را بر سيستم مراقبت هاي بهداشتي در سرتاسر جهان تحميل مي کند. پیش بینی می شود که بیماری های قلبی عروقی از جمله بیماری عروق کرونر تا سال 2030 علت اصلی مرگ و میر و ناتوانی در سرتاسر جهان خواهند بود. پایبندی به رژیم دارویی رفتاری قابل اصلاح، مهم و سنگ بناء مدیریت بیماری عروق کرونر است و در اين میان نحوه تبعيت از رژيم دارويي در بيماري عروق کرونر به عنوان يک بيماري مزمن، پيشرونده و مادام العمر يکي از چالش هاي مهم در مديريت بيماري در اين گروه از بيماران است. عدم تبعیت از رژیم دارویی می تواند سبب بروز پیامد های نامطلوبی از جمله بستری مجدد در بیمارستان، افزایش استفاده از خدمات درمانی و هزینه های مراقبتی، کاهش کیفیت زندگی و افزایش میزان مرگ و میر شود. هدف: ﻫﺪف از این مطالعه بررسي درک از بیماری و ارتباط آن با خودکارآمدي و تبعيت از رژيم دارويي در بيماران مبتلا به بيماري عروق کرونر مراجعه کننده به درمانگاه تخصصي قلب دانشگاه علوم پزشکي تبريز بود. روش کار: این مطالعه در قالب یک مطالعه همبستگی توصیفی بود. 259 نفر از بيماران واجد شرايط بر مبناي معيار هاي ورود وارد مطالعه شدند. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ واﺣﺪ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ آموزشی درمانی قلب شهید مدنی تبریز ﻣﺮاﺟﻌﻪ شد. ﻣﺸﺎرﮐﺖ کنندگان ﺑﺮ اﺳﺎس معيار ﻫﺎي ورود، ﺑﻪ روش ﻧﻤﻮﻧﻪ گيري در دسترس اﻧﺘﺨﺎب شدند. پرسشنامه مورد استفاده در اين مطالعه داراي 6 بخش بود: سوالاتی مرتبط با ويژﮔﯽ ﻫـﺎي جمعیت شناختی، پرسشنامه مختصر درک از بيماری (Brief-IPQ)، پرسشنامه خودکارآمدي بيماران قلبي ساليوان (SCSES)، پرسشنامه 10 سوالي تبعيت از رژيم دارويي (MARS_10)، شاخص کوموربيديتي چارلسون (CCI) به جهت ارزیابی وجود اختلالات و بیماری های همراه و پرسشنامه وضعیت شناختی هادکینسون (AMT) به جهت ارزیابی وضعیت شناختی در مشارکت کنندگان (مرتبط با یک مورد از معیارهای ورود). تحلیل داده ها در برنامه SPSS نسخه 26 انجام شد و سطح معنادار 05/0 > P در نظر گرفته شد. یافته ها: در این مطالعه 259 نفر از بيماران واجد شرايط با تشخیص بیماری عروق کرونر بر مبناي معيار هاي ورود وارد مطالعه شدند. میانگین سنی شرکت کنندگان 31/6 ± 05/63 بود. بیش از نیمی از شرکت کنندگان مردان (7/68 درصد) و 3/97 درصد از شرکت کنندگان متاهل بودند. 8/93 درصد از شرکت کنندگان دارای تحصیلات فوق دیپلم و کمتر از آن و سایرین دارای تحصیلات لیسانس و فوق لیسانس بودند. بیشتر افراد شرکت کننده در مطالعه دارای شغل آزاد بودند (9/45 درصد). اکثر شرکت کنندگان ساکن شهرها (1/93 درصد) و 9/6 درصد ساکن روستاها بودند. 7/75 درصد از افراد دخل کمتر از خرج داشتند. از میان بیماری های زمینه ای از میان سه بیماری فشارخون بالا، دیابت و هایپرلیپیدمی، بیشترین موارد ابتلا مربوط به بیماری فشارخون بالا بود (3/65 درصد). داروهای ضد تجمع پلاکتی (8/78 درصد) شایع ترین و بیشترین داروهای مصرفی در میان شرکت کنندگان بودند. 7/29 درصد از مشارکت کنندگان سابقه مثبت خانوادگی ابتلا به بیماری عروق کرونر را داشتند. تمامی شرکت کنندگان سابقه حداقل یکبار بستری در بیمارستان به دلیل ابتلا به بیماری های قلبی را داشتند که در این میان بیشترین موارد بستری 2 بار بود (49 درصد). 2/67 درصد از شرکت کنندگان کمتر از 2 سال و 8/32 درصد از افراد بیش از 2 سال درگیر با بیماری بودند (مدت زمان ابتلا به بیماری). 6/38 درصد سابقه آنژیوگرافی و 1/8 درصد سابقه انجام عمل بای پس قلبی داشتند. کسر تخلیه ای در اکثر شرکت کنندگان (6/62 درصد) در محدوده 50 – 40 بود. در این مطالعه با توجه به نتایج پرسشنامه درک از بیماری میانگین نمره کل درک از بیماری 22/3 ± 45/44 و درک از بیماری در سطح متوسط بود. نمره کل این پرسشنامه از 0 تا 80 می باشد که نمرات در محدوده 28 تا 55 نشان از سطح متوسط است. میانگین نمره کل خودکارآمدی مشارکت کنندگان با توجه به نتایج پرسشنامه 16 سوالی سالیوان 57/7 ± 06/34 بود که نشان از خودکارآمدی در سطح بالا و مطلوب در میان شرکت کنندگان بود. نمره کل این پرسشنامه نیز در محدوده 0 تا 64 می باشد که نمرات در محدوده 33 تا 64 نشان از خودکارآمدی در سطح بالا است. در این مطالعه بالغ بر 4/59 درصد از شرکت کنندگان در سطح بالایی از خودکارآمدی بودند. هم چنین با توجه به نتایج پرسشنامه تبعیت از رژیم دارویی 8/61 درصد از شرکت کنندگان از رژیم دارویی تبعیت داشتند و میانگین نمره تبعیت از رژیم دارویی در این مطالعه 09/1 ± 01/6 بود. نمره ارزیابی تبعیت از رژیم دارویی با استفاده از این پرسشنامه بین 0 تا 10 می باشد و نمرات 6 و بالاتر نشان دهنده تبعیت از رژیم دارویی می باشد. در این مطالعه ارتباط آماری معنادار و مثبتی میان درک از بیماری و خودکارآمدی مشاهده شد، بدین معنی که آن دسته از بیمارانی که بیماری خود را به عنوان یک بیماری جدی و تهدید آمیز تلقی کرده بودند در ارتباط با رفتارهای مرتبط با خودکارآمدی اطمینان و توانایی های بیشتری داشتند (008/0 = P / 164/0 = r). هم چنین ارتباط آماری معنادار و مثبتی میان درک از بیماری با تبعیت از رژیم دارویی مشاهده شد؛ بدین معنی که آن دسته از بیمارانی که بیماری خود را به عنوان یک بیماری جدی و تهدید آمیز تلقی کرده بودند در تبعیت از رژیم دارویی رفتار های مطلوب تری داشته و نسبت به مصرف داروهای خود پایبندی بیشتری داشتند (006/0 = P / 171/0 = r). از میان ابعاد مرتبط با پرسشنامه درک از بیماری به جزء دو بعد احساس علائم و واکنش های هیجانی، میان سایر ابعاد (پیامدها، زمان، کنترل شخصی، تاثیر درمان در کنترل، نگرانی و میزان درک و شناخت) با خودکارآمدی و تبعیت از رژیم دارویی ارتباط آماری معنادار و مثبتی مشاهده شد. علاوه بر این ارتباط آماری معنادار و مثبتی میان خودکارآمدی و تبعیت از رژیم دارویی مشاهده شد (001/0 > P / 818/0 = r). نتیجه گیری: در این مطالعه، درک از بیماری در سطح متوسط، خودکارآمدی در سطح بالا و مطلوب و بیش از نیمی از شرکت کنندگان نیز پایبند به رژیم دارویی بودند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که درک از بیماری، خودکارآمدی و تبعیت از رژیم دارویی می توانند به عنوان سه متغیر مهم تحت تاثیر یکدیگر باشند. در این مطالعه بر اساس نتایج حاصل از تحلیل داده ها مشخص گردید که ارتباط آماری معنادار و مثبتی میان درک از بیماری با خودکارآمدی و تبعیت از رژیم دارویی و خودکارآمدی با تبعیت از رژیم دارویی وجود داشت که در این میان قوی ترین ارتباط میان خودکارآمدی و تبعیت از رژیم دارویی بود. بر این اساس اعضاء تیم مراقبتی خصوصاً پرستاران می توانند با ارتقاء و بهبود درک، شناخت و آگاهی بیماران از شرایط مرتبط با بیماریشان و ارائه مداخلات لازم، نقش مهمی در جهت ارتقاء و حفظ استقلال بیماران در مراقبت از خود ایفاء کنند و گام مهمی در جهت بهبود رفتارهای مرتبط با سلامتی از جمله تبعیت از رژیم دارویی بردارند.