ارزیابی مداخلات و برنامه‌های پیشگیری از خودکشی در استان آذربایجان‌شرقی
Abstract
چکیده
مقدمه و هدف: یکی از مشکلات نظام سلامت در سراسر دنیا خودکشی است. اقدام به خودکشی یکی از چالش‌های بهداشت عمومی بوده که فرد، خانواده و حتی جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با اینکه توضیح دقیق علت‌های خودکشی دشوار است با این حال پیشگیری از خودکشی در بسیاری از موارد امری ممکن و قابل انجام است. برنامه ها و مداخلات پیشگیرانه زیادی در سطح جهان و در کشور ایران در زمینه رفتار خودکشی تدوین و اجرا شد که هدف آن‌ها پیشگیری از خودکشی، کاهش شیوع افکار خودکشی، اقدام به خودکشی و مرگ بود. اما تاکنون گزارشی از ارزیابی برنامه‌ها و مداخلات انجام شده منتشر نشده است از اینرو هدف مطالعه حاضر ارزیابی مداخلات و برنامه‌های پیشگیری از خودکشی در استان آذربایجان‌شرقی است.
روش کار: مطالعه حاضر از نوع مطالعه کیفی می‌باشد که با هدف ارزیابی مداخلات و برنامه‌های پیشگیری از خودکشی در استان آذربایجان‌شرقی انجام شده است. برای جمع‌آوری داده‌ها از بررسی مستندات و دستورالعمل‌ها و 15 مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با متولیان، کارشناسان و صاحبنظران حوزه سلامت روان در معاونت بهداشتی استان، مراکز ارائه‌دهنده خدمات مراقبت‌های بهداشتی اولیه و گروه روانپزشکی که در زمینه موضوع مورد مطالعه صاحبنظر و ذینفع می‌باشند، استفاده گردید. افراد به روش مبتنی بر هدف انتخاب شدند. به منظور تحلیل داده‌ها از رویکرد تحلیل محتوا و در راستای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار MaXQDA10 استفاده گردید.
یافته‌ها: نتایج مطالعه نشان داد که برنامه‌های اجرایی در استان در زمینه پیشگیری از خودکشی شامل غربالگری سلامت روان، دریافت اطلاعات افرادی که اقدام به خوکشی نموده‌اند و فوت شده‌اند و یا نجات یافته‌اند و ثبت اطلاعاتشان، ارجاع افراد اقدام‌کننده و خانواده‌شان جهت مداخله به پزشک یا سطح تخصصی جهت مداخله یا بستری، ارائه خدمات به بازماندگان افرادی که در اثر خودکشی فوت شده‌اند(مداخلات سوگ و مدیریت سوگ) می‌باشد. از مهم‌ترین چالش این برنامه‌ها مدیریت سیستمی ضعیف که شامل سه درون‌مایه فرعی است، مهم‌ترین دستاورد آن‌ها ارتقای اثربخشی و آگاهی جامعه که شامل پنج درون‌مایه فرعی است و مهم‌ترین راهکار پیشنهادی برای بهبود نتایج این برنامه‌ها توجه به بعد سیاستگذاری و برنامه‌ریزی که شامل پانزده درون‌مایه فرعی می‌باشد.
نتیجه‌گیری: مداخلات و برنامه‌های پیشگیری از خودکشی در استان درصدد است در سه حیطه همگانی، اختصاصی و موردی موضوع پیشگیری را مورد توجه و پیگیری قرار دهد. برنامه هنوز در ابتدای راه است و اثربخشی لازم را تاکنون نداشته است اما اگر به همراه برنامه‌ها و دستورالعمل‌هایی که تدوین شده است مسائلی دیگر تسهیل شود تا برنامه به طور کامل اجرا گردد شاهد اثربخشی آن‌ها خواهیم بود.