بررسی مقایسه‌ای تأثیر مداخلات تراجمجمه ای با استفاده از تحریک جریان مستقیم الکتریکی (tDCS) و نوردرمانی (tLT) بر وضعیت تعادل سالمندان: کارآزمایی بالینی شاهددار
Abstract
مقدمه و هدف: سقوط یکی از مشکلات شایع سالمندان است. افتادن و از دست دادن تحرک و تعادل منجر به محدودیت حرکتی، شکستگی اندام‌های مختلف به ویژه استخوان‌های لگن در افراد سالمند می‌شود. روش‌های نوین توان‌بخشی عصبی و علوم اعصاب از قبیل نوردرمانی و تحریک جریان مستقیم الکتریکی، با استفاده از مداخلات مستقیم فیزیکی بر روی جمجمه موجب القاء تغییرات فیزیولوژیک در عملکرد نورون‌های مغز شوند و اثراتی را بر روی نواحی موردنظر بر جای می گذارند. لذا هدف از این مطالعه بررسی مقایسه‌ای دو نوع مداخله تراجمجمه ای نوردرمانی و تحریک جریان مستقیم الکتریکی بر وضعیت تعادل سالمندان بود.
مواد و روش‌ها: این مطالعه یک مطالعه کارآزمایی بالینی یک سو کور از نوع pre-post randomized experimental design است که به منظور بررسی تأثیر مقایسه‌ای مداخلات تراجمجمه ای نوردرمانی و تحریک جریان مستقیم الکتریکی بر وضعیت تعادل سالمندان بر روی 75 نفر انجام شد. افراد مورد مطالعه به طور تصادفی به سه گروه 1. مداخله با جریان مستقیم الکتریکی (tDCS) 2. مداخله با tLT و 3. گروه شم تخصیص داده شد. افراد برحسب گروهی که در آن قرار گرفته‌اند به مدت 5 جلسه متوالی در 5 روز تحت اعمال مداخله توسط tLT و یا جریان مستقیم الکتریکی (tDCS) و یا در گروه شم قرار می‌گیرند. آزمون‌های تعادلی ایستادن روی یک پا (SLS)، آزمون زمان برخاستن و رفتن (TUG) و آزمون توجهی (PGN ) در قبل و بعد از مداخلات، اجرا و نتایج ثبت شد. از نرم‌افزار SPSS نسخه 27 برای تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده استفاده شد.
نتایج: اگر به نتایج حاصل از ANCOVA دقت شود، دیده می¬شود که با تعدیل برای حالت پیش آزمون (Baseline) میانگین شاخص تعادل ایستا دو روش مداخله¬ای و گروه sham اثربخشی یکسانی در افزایش میانگین شاخص تعادلی ایستای سالمندان نشان داده¬اند. اگر به نتایج حاصل از ANCOVA دقت شود، دیده می¬شود که با تعدیل برای حالت پیش آزمون (Baseline) میانگین شاخص تعادل پویا بعد از مداخله به روش tDCS و گروه sham تفاوت معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله نداشته است ولی بعد از مداخله به روش tLT به‌صورت معنی‌داری میانگین شاخص تعادلی پویا نسبت به قبل از مداخله کاهش یافته است به‌طوری‌که متوسط این کاهش 5.54 واحد گزارش شده است. به عبارتی مداخله تحت روش مداخله¬ای tLT اثربخشی معنی-داری در کاهش میانگین شاخص تعادل پویای سالمندان از خود نشان داده است درحالی‌که اثربخشی مداخله به روش tDCS و گروه sham روی تعادل پویای سالمندان معنی دار نبوده است. اگر به نتایج حاصل از ANCOVA دقت شود، دیده می¬شود که با تعدیل برای حالت پیش آزمون (Baseline) میانگین شاخص عملکرد توجهی بعد از مداخله به روش tDCS و گروه sham تفاوت معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله نداشته است ولی بعد از مداخله به روش tLT به‌صورت معنی‌داری میانگین شاخص عملکرد توجهی نسبت به قبل از مداخله افزایش یافته است به‌طوری‌که متوسط این افزایش 2.99 واحد گزارش شده است. به عبارتی مداخله تحت روش مداخله¬ای tLT اثربخشی معنی¬داری در افزایش میانگین شاخص عملکرد توجهی سالمندان از خود نشان داده است درحالی‌که اثربخشی مداخله به روش tDCS و گروه sham روی عملکرد توجهی سالمندان معنی دار نبوده است.
نتیجه‌گیری: استفاده از tLT به‌صورت ۵ جلسه‌ی متوالی می‌تواند باعث بهبود عملکرد تعادلی و کارکرد توجهی در سالمندان شود و این روش می‌تواند به‌عنوان مداخله‌ای مؤثر برای بهبود ظرفیت عملکردی و جلوگیری از افت عملکرد حرکتی و شناختی در سالمندان مورد استفاده قرار گیرد. پیشنهاد می‌شود در مطالعات بعدی این ارزیابی‌های آزمایشگاهی برای بررسی دقیق‌تر تغییرات ایجاد شده در عملکرد مغز و عملکردهای حرکتی سالمندان بکار گرفته شود.