بررسی کیفیت زندگی سلامت دهان و دندان و سواد سلامت مر تبط با آن در سالمندان شهر تبریز

Abstract

مقدمه: با توجه به اینکه سالمندی دوره ای است که در معرض تهديدات بالقوه اي نظير افزايش ابتلا به بيماريهاي مزمن، تغييرات زيستي مهمي در بيشتر اعضاي بدن به ويژه دهان و دندان و ناتوانيهاي جسمي و ذهني ، که در صورت نداشتن سواد سلامت نا کافی این عوامل منجر به اُفت كيفيت زندگي سالمند خواهد شد. با توجه به اين مهم، پژوهش حاضر با هدف بررسی کیفیت زندگی سلامت دهان و دندان و سواد سلامت مر تبط با آن در سالمندان شهر تبریزانجام شد چنین اطلاعاتی برای برنامه‌های پیشگیری و مداخله آتی برای افراد سالمند جهت ارتقای پیامدهای سلامت دهان و دندان در میان آنها ضروری است. روش کار: این مطالعه توصیفی - تحلیلی در بین سالمندان بالای 60 سال شهر تبریز انجام شد. به منظور نمونه گیری، نمونه های پژوهش با استفاده از طرح نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابتدا شهر تبریز بر اساس وضعیت اقتصادی- اجتماعی به چهار منطقه (شمال غربی، شمال شرقی، جنوب غربی و جنوب شرقی) تقسیم شد. سپس از بین 51 مرکز جامع خدمات سلامت، هفت مرکز جامع خدمات سلامت به طور تصادفی انتخاب و حجم نمونه مورد نیاز بر اساس جمعیت تحت پوشش مرکز جامع خدمات سلامت هر منطقه به طور متناسب در چهار منطقه توزیع شد. نمونه مورد مطالعه (316=n ) از طریق نمونه گیری تصادفی در مراکز بهداشتی درمانی منتخب انتخاب شد. چک لیست بهداشت دهان و دندان سازمان بهداشت جهانی برای اندازه گیری وضعیت سلامت دهان، شاخص پریودنتال نیازهای درمانی جامعه (CPITN) برای اندازه گیری بیماری پریودنتال و همچنین سواد سلامت دهان و دندان (OHL ) و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان اندازه گیری شد. داده هاي حاصل با استفاده از آزمونهاي تحلیل واریانس آنوا، آزمون تی تست و آزمون رگرسیون خطی ساده و همبستگی پیرسون با استفاده از نرم افزار SPSS – 23 تحلیل شدند. یافته‌ها: میانگین سنی افراد موردمطالعه (7/ 4) 9/67 سال و 50 درصد مرد و 50 درصد زن بودند. شاخص بی دندانی 7/48 درصد( در جمعیت 70-60 سال 1/41 درصد و 71≥ سال به بالا 4/69 درصد) ،داشتن 9 تا 1 دندان طبیعی1/16 درصد( در جمعیت 70-60 سال 6/15 درصد و 71≥ سال به بالا 6/17 درصد)، داشتن10 تا 19 دندان طبیعی 6/19درصد( در جمعیت 70-60 سال 2/24درصد و 71≥ سال به بالا 1/7 درصد) و داشتن 22 دندان طبیعی و بیشتر5/15 درصد( در جمعیت 70-60 سال 0/19درصد و 71≥ سال به بالا 9/5 درصد) . در ارزیابی شاخص CPITN، 153 شرکت کننده بی دندان حذف شدند و 163 شرکت کننده در ارزیابی شاخص CPITN قرار گرفتند. از 163 شرکت کننده شامل(82 نفرمرد، 81 نفرزن)، لثه سالم3/11 درصد، خونریزی لثه3/16 درصد، وجود جرم دندان0/ 40 درصد بود. وجود پاکت های پریودنتال 4-5 میلی متری8/23 درصد و وجود پاکت های پریودنتال 6 میلی متر و ببیشتر 8/8 درصد بود. در مجموع،9/19 درصد از شرکت کنندگان دارای پروتزهای تکه ای، 1/54 درصد پروتز کامل فک بالا و 7/49 درصد پروتز کامل فک تحتانی بودند. تفاوت معنی داری بین افراد 60 تا 70 ساله و 71 ساله برای داشتن دندان مصنوعی کامل بالا و پایین وجود داشت. در میان شرکت کنندگان 60 تا 70 ساله، 71 درصد سواد بهداشت دهان و دندان ناکافی و 8/20 درصد سواد بهداشت دهان و دندان کافی داشتند. اين مطالعـه در مورد ابعادكيفيـت زنـدگي، نـشان داد درمجمـوع 48/27درصـد از سالمندان مورد مطالعه محـدوديت فعاليـت داشـتند،33/33درصـد از رفـاه روان برخـوردار نبودنـد، همچنـين 97/20درصد از دردهاي جسماني شكايت داشتند و میانگین کل ابعاد كيفيـت زنـدگي در 70-60 ساله ها 39/42 در صد و بالای 70 سال 41/39 درصد بود. در تحقیق حاضر حدود 80 درصد از افراد مسن بیش از 6 ماه پیش توسط دندانپزشک ویزیت شده اند و 14 درصد هرگز به دندانپزشک مراجعه نکرده اند. همچنین نتایج آزمون رگرسیون، حاکی از آن بود که بین ارزیابی دهان و دندان،ارزیابی لثه و داشتن دندان طبیعی با سواد سلامت و ابعاد مرتبط با آن ، رابطه معنی داري وجود داشت.( 001 /0 p< ). نتیجه‌گیری: در این مطالعه با جمع‌آوری اطلاعات در مورد سلامت دهان و دندان در سالمندان بالای 60 سال، با توجه به درصد کمتر همه ابعاد کیفیت زندگی ، سواد سلامت و ابعاد آن و شاخص CPITN می‌توان اولین گام‌ها را برای برنامه‌ریزی برای ارتقای سلامت دهان، سواد بهداشت دهان و دندان و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان در جمعیت سالمند برداشت. به نظر می رسد برنامه های پیشگیرانه خاصی برای متناسب سازی و رفع نیازهای خاص سالمندان در بخش های مختلف سالمند مورد نیاز است.