ارزیابی اجرای برنامه ی زایمانی (Birth Plan): یک مطالعه ترکیبی همگرای موازی

Abstract

چکیده مقدمه: استفاده از برنامه زایمانی در کشورهای پیشرفته شایع است ولی در کشورهای درحال توسعه موضوع جدیدی می باشد؛ تابحال در ایران بررسی مداخله برنامه زایمانی انجام نگرفته است. بنابراین تیم تحقیق بر آن شدند تا تأثیر اجرای برنامه زایمانی را در دو مرحله کمی (کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل شده) و کیفی (تحلیل محتوا) روی تجربه زایمان و پیامدهای مادری و نوزادی بررسی نمایند. روش پژوهش: این مطالعه ترکیبی موازی همگرا در دو فاز کمی و کیفی انجام شد. فاز کمی مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل شده بود که بر روی 106 زن باردار با سن بارداری 36-32 هفته مراجعه کننده به درمانگاه مامایی مرکز آموزشی-درمانی طالقانی انجام شد. برای افراد حایزشرایط پرسشنامه های مشخصات فردی-اجتماعی و مامائی، ترس از زایمان در دوران بارداری و افسردگی ادینبرگ تکمیل شد. مشارکت کنندگان با روش بلوک بندی تصادفی به دو گروه مداخله و کنترل تخصیص یافتند. برنامه زایمانی توسط مشارکت کنندگان گروه مداخله در دوران بارداری تدوین شد و با ورود افراد به بخش زایمان بیمارستان اجرا شد، همچنین افراد در گروه کنترل مراقبت روتین را دریافت نمودند. مشارکت کنندگان تا 6 هفته پس از زایمان پیگیر شدند و پرسشنامه های تجربه زایمان، افسردگی ادینبرگ، کنترل و حمایت در طول زایمان و استرس پس از حادثه تکمیل شد. از آزمون های تی مستقل، ANCOVA و مجذور کای برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. در فاز کیفی به تبیین تجارب زایمان از بکارگیری برنامه زایمان پرداخته شد. اطلاعات با استفاده از مصاحبه های عمیق انفرادی و با استفاده از روش نمونه گیری هدف مند جمع آوری گردید و تجزیه و تحلیل با استفاده از تحلیل محتوای قراردادی انجام گرفت. یافته ها: میانگین نمره تجربه زایمان در گروه برنامه زایمانی بطور معنی داری بیشتر از گروه کنترل بود ]تفاوت میانگین= 0/1؛ فاصله اطمینان 95%= 9/0 تا 1/1؛ 001/0>[p. از نظر طول مرحله فعال لیبر تفاوت آماری معنی داری بین دو گروه وجود نداشت (223/0 P=). هم چنین میانگین نمره حمایت و کنترل در زایمان در گروه برنامه زایمانی بطور معنی داری بیشتر از گروه کنترل (001/0P˂) و میانگین نمرات ترس از زایمان (015/0P=)، افسردگی پس از زایمان (001/0P˂) و اختلال استرس پس از تروما (001/0P˂) در گروه برنامه زایمانی بطور معنی داری کمتر از گروه کنترل بود. فراوانی زایمان سزارین اورژانسی (007/0 P=) در گروه برنامه زایمانی بطور معنی داری کمتر از گروه کنترل بود. تحلیل داده های کیفی مربوط به تجارب زنان منجر به شکل-گیری هشت طبقه اصلی گردید که شامل رضایت، تسکین روانی، تحمل بهتر درد، آمادگی برای زایمان، مشارکت در تصمیم گیری، تقویت خودباوری و خودمدیریتی، حمایت و انتظارات تأمین نشده بودند. نتیجه گیری: طبق نتایج مطالعه حاضر برنامه زایمانی باعث بهبود تجارب زایمانی، افزایش حمایت و کنترل در زایمان، کاهش ترس از زایمان، کاهش نشانه های افسردگی و اختلال استرس پس از تروما و افزایش زایمان واژینال در زنان می شود. با توجه به شیوع بالای تجارب منفی و عوامل مرتبط با آن، پیشنهاد می گردد که سیاست گذاران و برنامه ریزان، استفاده از برنامه زایمانی را به منظور بهبود تجارب مثبت زایمانی و افزایش مشارکت زنان مورد توجه قرار دهند.