ارتباط نسبت‌های بولتون با ویژگی‌های ارتودنتیک دندانهای قدامی و رابطه قدامی-خلفی فکین
Abstract
مقدمه: نظریه بالانس نسبی بین مجموع عرض مزیودیستالی دندان¬های فک بالا و پایین از زمان آغاز تئوری آرتیکولاسیون دندانی، پا به عرصه گذاشته و از آن پس آنالیزهای مختلفی برای بررسی ارتباط بین اندازه دندان¬های دو فک ارائه شده¬اند. نسبت¬های بولتون در مقایسه با سایر آنالیزها، در پژوهش¬ها و شرایط بالینی به¬طور گسترده¬تری به کار برده شده¬اند و امروزه اعداد به دست آمده از مطالعه بولتون به عنوان استاندارد تشخیص و هدایت درمان شناخته می¬شوند.
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نسبت¬های بولتون ایده¬آل لازم برای دستیابی به رابطه کانینی کلاس I و اکلوژن مطلوب در بیماران دارای الگوی اسکلتی کلاس I، II و III و همچنین ارزیابی رابطه فاکتور¬های ارتودنتیک اسکلتی و دندانی با نسبت¬های قدامی و کلی بولتون طراحی شد و به اجرا درآمد.
مواد و روش¬ها: در این پژوهش پس از اندازه¬گیری عرض مزیودیستالی دندان¬ها، ضخامت و شیب قدامي-خلفي دندانهای ثنایا، زاویه مزيوديستالي دندان‌هاي کانین، رابطه قدامي-خلفي فكین و اوربایت و محاسبه نسبت¬های قدامی و کلی بولتون در کست¬ها و سفالومتری¬های پایان درمان 210 بیمار اتمام یافته ارتودنسی، جهت بررسی اعتبار درونی و بیرونی ارزیاب¬ها، رکورد¬های 10 نفر از بیماران به صورت تصادفی انتخاب و پس از هشت هفته تمام اندازه¬گیری¬های آن¬ها توسط پژوهشگر و استاد راهنما تکرار شد. سپس میزان صحت و تکرارپذیری داده¬ها با استفاده از ضریب همبستگی درون رده¬ای بررسی گردید. بررسی داده¬های پژوهش از نظر رابطه هریک از فاکتور¬های مورد مطالعه با نسبت¬های بولتون با استفاده از مدل¬های رگرسیون خطی و غیر خطی تک متغیره و چند متغیره انجام شد. همچنین برای مقایسه نسبت¬های بولتونِ ایده¬آل هریک از گروه¬ها با یکدیگر و با مقادیر مرجع به ترتیب از آزمون¬های آنالیز واریانس یکطرفه و one sample t-test استفاده شد.
یافته¬ها: نتایج شاخص ضریب همبستگی درون رده¬ای در محدوده 87/0 الی 99/0 قرار داشت و نشان دهنده بالا بودن دقت اندازه¬گیری¬ها بود. مقادیر نسبت قدامی گروه کلاس I و مجموع 210 نمونه مورد بررسی، با مقدار مرجع بولتون تفاوت معنی¬داری داشتند (مقدار p-value به ترتیب برابر با 008/0 و 009/0)؛ همچنین میزان انحراف معیار نسبت¬های قدامی و کلی بولتون در پژوهش حاضر بالاتر از مطالعه بولتون بود. طبق نتایج بررسی¬های رگرسیونی مختلف، روابط متغیر U1-OP با نسبت قدامی گروه کلاس II، متغیرهای اوربایت، ضخامت لبیولینگوآلی دندان¬های ثنایای بالا و MP-FH با نسبت قدامی گروه کلاس III و متغیرهای میانگین زاویه مزیودیستالی کانین¬های فک بالا، میانگین زاویه کانین¬های فک پایین، MP-FH و اوربایت با نسبت کلی گروه کلاس II از نظر آماری معنی¬دار بودند (p-value < 0.05). با توجه به بالاتر بودن ضریب همبستگی متغیرهای اوربایت و ضخامت لبیولینگوآلی دندان¬های ثنایای فک بالا با نسبت قدامی گروه کلاس III، دو رابطه خطی جهت پیش¬بینی مقادیر نسبت قدامی با استفاده از این متغیرها طراحی شدند.
بحث: بالاتر بودن میزان انحراف معیار نسبت¬های قدامی و کلی بولتون نشان دادند که نسبت¬های قدامی و کلی بولتون در گستره بسیار وسیع¬تری می¬توانند به اکلوژن مطلوب منجر شوند؛ بنابراین، تلاش برای دستیابی به اعداد استاندارد می¬تواند باعث تحمیل درمان¬های تهاجمی غیر ضروری بر بیمار گردد. این پژوهش نشان داد که روابط متغیرهای مختلف با نسبت¬های قدامی و کلی بولتون بسیار پیچیده بوده و هریک از فاکتورهای ارتودنتیک اسکلتی و دندانی علاوه بر تاثیر بر نسبت¬های بولتون، بر یکدیگر نیز تاثیر می¬گذارند. درحالت کلی می¬توان گفت که هر عاملی که باعث تغییر منحنی قوس دندانی قدامی شود، بر نسبت¬های قدامی و کلی بولتون تاثیرگذار خواهد بود.
نتیجه¬گیری: طرح¬ریزی درمان¬های ارتودنسی نباید براساس اتکا بی قید و شرط به اعداد استاندارد بولتون، انجام گیرد؛ از این رو بهتر است تصمیم¬گیری درباره درمان¬های غیر قابل بازگشت از جمله stripping، بیلدآپ و کشیدن دندان¬ها، به زمان دستیابی به alignment نسبی دندان¬ها و اورجت و اوربایت مناسب موکول شده و با در نظر داشتن روابط فاکتور¬های مذکور و همچنین نوع مال اکلوژن اسکلتی انجام¬گیرد.