تجارب زنان مبتلا به سرطان پستان و همسرشان از رفتارهای غیرحمایتی همسر: یک مطالعه ترکیبی متوالی توضیحی

Abstract

چکیده: مقدمه: پاسخ های حمایتی نزدیکان مخصوصا همسر نقش مهمی در سازگاری روانشناختی بیماران مبتلا به سرطان پستان و همسرشان بازی می کنند عدم برآورده شدن نیازهای فیزیکی و روانشناختی بیماران دچار سرطان پستان و همسرشان می تواند منجر به بروز اضطراب و افسردگی و مشکلات زناشویی شود. هدف: تبیین تجارب زنان مبتلا به سرطان پستان و همسرشان از رفتارهای غیرحمایتی همسر روش پژوهش: پژوهش حاضر یک مطالعه تركيبي با رویکرد توضیحی می¬باشد. بخش اول مطالعه کمی بود که در مراکز آموزشی-درمانی شهید قاضی طباطبایی و شهید مدنی شهر تبریز انجام گرفت. در بخش اول یک مطالعه مقطعی با هدف تعیین رفتارهای غیرحمایتی زنان دچار سرطان پستان و همسرشان و عوامل مرتبط بر آن انجام گرفت. در بخش دوم مطالعه کیفی با هدف تبیین تجربیات زنان دچار سرطان پستان و همسرشان از رفتارهای غیرحمایتی همسر انجام گرفت. در بخش کمی 220 زوج از زنان دچار سرطان پستان و همسرشان از طریق نمونه گیری تصادفی وارد مطالعه شدند. جهت جمع آوری داده های کمی از چک لیست مشخصات فردی- اجتماعی و پرسشنامه رفتارهای غیرحمایتی همسر استفاده شد. روش جمع آوری اطلاعات به روش چهره به چهره و مصاحبه بود.برای توصیف مشخصات فردی-اجتماعی و پرسشنامه رفتارهای غیرحمایتی همسر(Manne & Schnoll, 2001) از آمار توصیفی شامل فراوانی (درصد) برای متغیرهای کیفی، میانگین (انحراف معیار) برای داده های با توزیع نرمال و میانه (چارک 25 تا 75) در صورت غیرنرمال داده ها به همراه کمینه و بیشینه نمرات استفاده شد. با توجه به نرمال بودن توزیع رفتارهای غیر حمایتی (با استفاده از شاخصهای چولگی و کشیدگی و آزمون کلموگروف اسمیرنوف P>0.05) زنان و مردان ، از شاخص میانگین و انحراف معیار برای خلاصه سازی استفاده شد. در بخش استنباطی، برای بررسی ارتباط میان رفتارهای غیر حمایتی همسر و خود زنان در صورت نرمال بودن داده های کمی از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. آزمون تحلبل واریانس آنوا و t دو نمونه مستقل برای مقایسه رفتارهای غیرحمایتی به تفکیک مشخصات جمعیت شناختی استفاده شد، از آزمون t دونمونه مستقل و آزمون تعقیبی هاچبرگ و همچنین آزمون کای اسکویر (پس از تأیید شروط ککران و مستقل و تصادفی بودن نمونه ها) برای تعیین اختلاف رفتارهای غیرحمایتی زن و مرد استفاده شد. برای کنترل متغیرهای مخدوشگر احتمالی، از رگرسیون خطی چند گانه در تعیین ارتباط بین رفتارهای غیرحمایتی زن ومرد با مشخصات فردی- اجتماعی استفاده شد. داده ها در نرم افزار آماری(IBM SPSS software version 24; SPSS, Chicago, IL) مورد آنالیز قرار گرفت. سطح معناداری آزمون ها 05/0 در نظر گرفته شد. در مرحله کیفی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند به تبیین تجربیات زنان دچار سرطان پستان از رفتارهای غیرحمایتی همسر از دیدگاه 9 زن دچار سرطان پستان و 6 مورد همسر بیماران پرداخته شد. داده ها با استفاده از مصاحبه های عمیق انفرادی و یادداشت برداری جمع آوری گردید و تجزیه و تحلیل با استفاده از فنومنولوژی ون مانن انجام گرفت. یافته ها: میانگین و انحراف معیار سن شرکت کنندگان مطالعه حاضر در زنان802/9 ± 65/45و در مردان703/10 ± 21/51سال بود بیشترین درصد مشارکت کنندگان(4/51)113داری1یا2 فرزند بودند و (9/95)211با همسر زندگی میکردند. درآمد اکثر آنها (4/61) 135 کفایت درمانها را نمی کرد، یافته ها نشان اغلب مشارکت کنندگان مطالعه حاضر دارای سطح سواد ابتدایی در زنان(7/32)72و در مردان(7/27)61بودند، شغل بیشتر زنان شرکت کننده خانه دار(7/92)204و در مردان آزاد(6/33)74بود. بیشترین نوع جراحی انجام شده روی بیماران ماستکتومی(1/54)119بوده و بیشترین درصد بیماران شیمی درمانی(8/56)125دریاقت میکردند همچنین بیشترین مدت درگیری بیمار به بیماری بالای24 ماه(6/28)63 بود که در مرحله3 بیماری(4/41)91 قرار داشتند. میانگین نمرات رفتارهای غیرحمایتی درک شده در زنان و همسران به ترتیب برابر با(44/8)73/20 و(83/5)80/18 و فاصله اطمینان رفتارهای غیرحمایتی زنان و همسران به ترتیب 85/21-61/19 و 47/19 – 79/17 بود، همچنین متوسط رفتار غیرحمایتی درک شده زن بیشتر از متوسط رفتار غیرحمایتی درک شده مرد بودکه این اختلاف از لحاظ آماری معنی دار بود(P=0.003) میزان وجود رفتار غیرحمایتی درک شده در زنان و همسران به ترتیب برابر با(0/10)22و(6/3)8بود. همچنین نتایج آزمون کای اسکویر نشان داد که بین میزان رفتار غیرحمایتی درک شده زنان و همسران اختلاف معنادار آماری وجود دارد(P=0.008). از عوامل پیش بین در رفتارهای غیرحمایتی درک شده زن میتوان به تعداد فرزند، زندگی در منزل اقوام، مدرک تحصیلی مرد، شغل مرد، مراجعه تنها، نوع درمان دریافت شده، مدت زمان تشخیص بیماری، محل زندگی و وضعیت زناشویی اشاره کرد. همچنین از عوامل پیش بین در رفتارهای غیرحمایتی درک شده مرد می توان به مدرک تحصیلی مرد و زن، شغل مرد، شاغل بودن زن، نوع درمان دریافت شده اشاره کرد. تحلیل داده های کیفی مربوط به تجارب زنان دچار سرطان پستان و همسرشان منجر به شکل گیری 5 مضمون اصلی در زنان و 2 مضمون اصلی در همسرشان گردید که شامل: درماندگی مالی، طلاق عاطفی ، نقصان خودپنداری جنسی، خشونت شریک زندگی، الگوپذیری همسر از رفتار حمایتی کادر درمان؛ در زنان و در همسر بیماران: سردی و انجماد زندگی زنانشویی، خشونت شریک زندگی؛ بود. نتیجه¬گیری: زنان رفتارهای همسرشان را غیرحمایتی تر از تصور همسرشان نسبت به رفتار زن ها درک میکنند که لزوم توجه بیشتر شوهر به تاثیر رفتارش در همسرش را بیان می کند، همچنین صحبت کردن در مورد مشکل از سوی زوجین بیشترین عامل در درک حمایت میباشد که می توان بیان کرد زوج هایی که درمورد مشکل تمایلی به صحبت کردن با یکدیگر ندارند حمایت کمتری نیز از سوی یکدیگر درک میکنند. همچنین زنان و مردان در درک نیازهای شریک بیمار خود یکسان فکر نمی کنند. معمولاً مراقبان مرد کمتر همسر خود را درک می کنند. بنابراین، متخصصان بهداشت باید توجه بیشتری داشته باشند و به مردان کمک کنند تا با این بیماری کنار بیایند و رنج همسران خود را تحمل کنند. همچنین زنان نیز بصورت متقابل در تمام مراحل بیماری از همسرشان حمایت کنند و احساساتشان را درک کنند. بر اساس این مطالب، بخشی از واکنش های منفی همسران بیماران ناشی از مشکلات بزرگ غیرمنتظره و نبود منابع حمایتی لازم است.