بررسی گرانباری مراقبتی، رخ نمای روانی-اجتماعی-مذهبی و کیفیت زندگی سالمندان مبتلا به بیماری های مزمن در شهر یزد: یک مطالعه ترکیبی

Abstract

چکیده فارسی

مقدمه: همزمانی سالمندی و ابتلا به بیماری های مزمن می تواند منجر به کاهش در کیفیت زندگی گردد. تاب آوری و نیز استفاده از راهکارهای سازگاری مذهبی، عامل مهم و اثر گذار بر روی کیفیت زندگی سالمندان خواهند بود و استراتژی هایی که بیماران سالمند برای مقابله با چالش های ابتلا به بیماری مزمن استفاده می کنند می توانند در پیش بینی کیفیت زندگی آن ها مهم باشند. در میان برخی از گروه ها، به ویژه سالمندان و اقلیت ها، مذهب بیشتر از هر منبع دیگری برای مقابله با تهدیدات و استرس ها به کار می رود، بنابراین شناخت آنها بسیار مهم است. لذا هدف از انجام این پژوهش، بررسی گرانباری مراقبتی، رخ نمای روانی-اجتماعی-مذهبی و کیفیت زندگی و مقایسه آنها بین سالمندان زرتشتی و مسلمان مبتلا به بیماری مزمن در شهر یزد بود. روش اجرا : مطالعه حاضر یک مطالعه ترکیبی از نوع طرح تبیینی متوالی بود که در سال های 99-97 در دو مرحله کمی و کیفی اجرا گردید. مرحله اول پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی به روش مقطعی بود. حجم نمونه در این مطالعه 400 نفر (200 نفر در هرگروه زرتشتی و مسلمان) در نظر گرفته شد. ابزارهای مورد استفاده شامل پرسشنامه کیفیت زندگی سالمندان سازمان جهانی بهداشت، مقیاس تاب آوری کونور و دیویدسون، پرسشنامه سازگاری مذهبی پارگامنت، پرسشنامه حمايت اجتماعي زیمت و مقیاس گرانباری مراقبتی بود. در طی این مطالعه، فرآیند روانسنجی ابزارهای کیفیت زندگی،تاب آوری و سازگاری مذهبی نیز انجام شد. نرم افزار SPSS-24 و STATA جهت تحلیل داده ها با در نظر گرفتن سطح معنی داری 05/0، مورد استفاده قرار گرفت و از آزمون های تی مستقل، آنالیز واریانس دو طرفه و رگرسیون همزمان چندگانه استفاده شد. مرحله دوم پژوهش یک مطالعه کیفی با رویکرد تحلیل محتوای قراردادی با هدف تبیین دیدگاه سالمندان زرتشتی مبتلا به بیماری مزمن در شهر یزد در مورد الگوی سازگاری مذهبی بود. شرکت کنندگان در مرحله کیفی شامل 14 نفر از سالمندان زرتشتی و 4 نفر از موبدان زرتشتی بودند که بصورت هدفمند انتخاب شدند و اطلاعات از طریق انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شد و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش تحلیل محتوای كیفی استقرايي و با توجه به روش پيشنهادي گرانهيم و لاندمن استفاده شد.

یافته ها: میانگین نمره سازگاری مذهبی مثبت در سالمندان مسلمان از سالمندان زرتشتی بیشتر بود اما میانگین نمره سازگاری مذهبی منفی، کیفیت زندگی و تاب آوری در سالمندان زرتشتی نسبت به سالمندان مسلمان بیشتر بود (001/0>p). همچنین نمره گرانباری مراقبتی در مراقبین زرتشتی بیشتر بود (001/0>p). تحلیل یافته های کیفی منجر به استخراج 713 کد اولیه ، 14 زیرطبقه و 3 طبقه اصلی در خصوص نحوه سازگاری مذهبی با بیماری گردید. طبقات اصلی استخراج شده عبارتند از: رفتارهای آئینی-مذهبی سازگاری با بیماری، باورهای مرتبط با سازگاری مذهبی با بیماری و چالش ها/موانع سازگاری مذهبی.

نتیجه گیری: تفاوت در ساختارهای سازگاری مذهبی مثبت و منفی، کیفیت زندگی، تاب آوری و گرانباری مراقبتی بین سالمندان زرتشتی و مسلمان می تواند به دلایل متعددی از جمله سطح تحصیلات، عوامل فرهنگی، وضعیت اجتماعی-اقتصادی متفاوت، نحوه زندگی و برخی عوامل مذهبی و نیز نکات نهفته در مصاحبه های سالمندان زرتشتی باشد. برای حفظ کیفیت خوب زندگی، افراد می توانند از منابع در دسترس استفاده کنند تا بتوانند تاب آوری شخصی و مهارت مقابله ای خود را گسترش دهند. حمایت کافی از طرف خانواده به عنوان یکی از ابعاد حمایت اجتماعی، می تواند باعث توسعه سازگاری با ناملایمات، تاب آوری و حفظ کیفیت بهتر زندگی شود. در نتیجه تلاش برای افزایش حمایت اجتماعی و تاب آوری می تواند برای حمایت از کیفیت زندگی در سالمندان مبتلا به بیماری مزمن مفید باشد. سالمندان زرتشتی، یکسری باورهای مذهبی و نیز رفتارهای آئینی-مذهبی، جهت سازگاری با بیماری داشتند و در این راستا با چالش ها و موانعی نیز مواجه بودند. لذا می توان از پتانسیل ها و ظرفیت های موجود جهت ایجاد مستندات علمی لازم در برنامه ریزی ها و طراحی مداخلات ارتقای سلامت در سالمندان و نیز از مشترکات بین دو مذهب بهره گرفت.

کلمات کلیدی: کیفیت زندگی، سازگاری مذهبی، تاب آوری، حمایت اجتماعی، گرانباری مراقبتی، سالمندان