طراحی و اجرای برنامه ارتقاء ایمنی رفتار ترافیکی عابرین پیاده در منطقه 2 شهر تبریز
Abstract
لاصه فارسی
مقدمه: نسبت قابل توجهی از مرگها و مصدومیتهای ناشی از حوادث ترافیکی در میان عابران پیاده رخ می دهد. در ایران نیز، 22 درصد از مرگ و میرهای حوادث ترافیکی مربوط به عابرین پیاده می باشد که تاکنون مطالعه ای جامع در خصوص طراحی و اجرای مداخلات ارتقاء دهنده رفتارهای ایمن عابرین پیاده انجام نشده است. لذا این مطالعه با هدف طراحی و اجرای برنامه ارتقاء ایمنی رفتار ترافیکی عابرین پیاده در منطقه 2 شهر تبریز انجام شد.
روش پژوهش: این پژوهش از نوع تحقیق چند روشی است که در پنج مرحله براي رسيدن به اهداف مطالعه طراحی و اجرا گرديد. فاز اول مطالعه در خصوص تبیین دیدگاههای مشارکت کنندگان از عوامل تعیین کننده مرتبط با ایمنی ترافیکی همراه با سنجش رفتارهای ترافیکی عابرین پیاده بود که در دو مرحله انجام شد. در مرحله اول برای بخش کیفی 73 مشارکت کننده با روش نمونه گیری هدفمند و با حداکثر تنوع وارد مطالعه شدند و از روش مصاحبه نیمه ساختار یافته برای جمع آوری داده ها استفاده شد. برای بخش کمی نیز 508 نفر از ساکنین منطقه 2 شهرداری تبریز با استفاده از نمونه گیری خوشه ای وارد مطالعه شدند و پرسشنامه رفتار عابرین پیاده را تکمیل کردند. در فاز دوم با استفاده از نظرات مطلعین کلیدی و متخصصین در حوزه ترافیک و با بهره گیری از پانل خبرگان و روش گروه اسمی، موانع و چالشهای مرتبط با ایمنی و رفتارهای ایمن عابرین پیاده اولویت بندی شد، سپس استراتژیها و روشهای آموزشی پیشنهادی مرتبط با آنها تعیین شد. در فاز سوم با توجه به استراتژیها و روشهای آموزشی به دست آمده، برنامه مداخله ای به شکل پویش اجتماعی ارتقاء رفتارهای ایمن عابرین پیاده طراحی شد. در فاز چهارم پویش اجتماعی طراحی شده برای ارتقاء رفتارهای ایمن عابرین پیاده در منطقه 2 شهرداری تبریز به مدت 3 ماه اجرا شد. در فاز پنجم، 6 ماه بعد از اجرای مداخله، یک ارزشیابی از برنامه طراحی شده برای ارتقاء رفتارهای ایمن عابرین پیاده انجام شد.
یافته ها: در فاز اول مطالعه، بعد از نتیجه یافته های کیفی و کمی 129 آیتم به عنوان موانع رفتارهای ایمن عابرین پیاده شناسایی شد. در فاز دوم 87 آیتم از 129 آیتم شناسایی شده به عنوان موانع و چالشهای رفتارهای ایمن عابرین پیاده اولویت بندی شدند که استراتژیها و روشهای آموزشی مرتبط با آنها توسط مطلعین کلیدی و متخصصین در حوزه ترافیک به همراه تیم پژوهش تعیین شد. از مهمترین استراتژیها و روشهای آموزشی می توان به برنامه های آموزشی (در قالب سخنرانی، استفاده از مواد آموزشی مانند بنر، پوستر و ...) و استفاده از بستر سازمانها جهت ائتلاف سازی (مانند آموزش و پرورش، شهرداری، پلیس راهنمایی و رانندگی و ...) اشاره کرد.
بعد از اجرای برنامه مداخله، آنالیز داده ها نشان داد که اجرای این برنامه ها در منطقه 2 شهر تبریز بر روی رفتارهای ترافیکی عابرین پیاده موثر واقع شده اند بطوریکه میانگین نمرات رفتار عابرین پیاده (قبل از مداخله 86/110، بعد از اجرای مداخله 34/116) به طور معنی داری افزایش پیدا کرد.
بحث و نتیجه گیری: یافته های این مطالعه می تواند در درک بهتر موانع و چالشهای ایمنی عابرین پیاده توسط مسئولین و اتخاذ راهکارهای مناسب در این حوزه کمک کننده باشد. مطالعه حاضر نشان داد که مداخلات آموزشی و ائتلاف سازی در قالب مداخلات پویش اجتماعی می تواند در ارتقاء ایمنی رفتارهای ترافیکی عابرین پیاده موثر باشد. برنامه مداخله ای طراحی شده در مطالعه حاضر می تواند راهنمای خوبی برای محققان ایمنی ترافیک، سیاست گذاران راهنمایی و رانندگی و شهرداریها هنگام طراحی و اجرای مداخلات ارتقاء رفتار ایمن عابرین پیاده باشند.
كليدواژه: عابرین پیاده، ارتقاء ایمنی، رفتار ترافیکی، طراحی برنامه، اجرای برنامه