بررسی تأثیر مکمل لوتئین بر پارامترهای تنسنجی، وضعیت متابولیک و التهابی، سیرتوئین 1 و مهارکنندهی فاکتور فعال‌کننده‌ی پلاسمینوژن 1 سرمی در افراد چاق تحت درمان با رژیم غذایی کم‌کالری
Abstract
چکیده
زمینه و هدف: پاندمی چاقی به دلیل افزایش التهاب و اختلالات متابولیک و در نتیجه افزایش ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت شیرین و برخی از سرطان‌ها، بزرگترین چالش بهداشت عمومی در قرن حاضر محسوب می‌شود. در کنار مداخلات شیوه‌ی زندگی، نقش بعضی از ریزمغذیها از جمله کاروتنوئیدها نیز در مدیریت چاقی مورد توجه قرار گرفته است. لوتئین، از جمله کاروتنوئیدهای گزانتوفیل با خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی قدرتمند است که می‌تواند در کنترل چاقی و بیماری‌های مزمن تأثیر مفیدی داشته باشد. بر این اساس، این مطالعه با هدف تعیین تأثیر مکمل لوتئین بر پارامترهای تنسنجی، وضعیت متابولیک و التهابی، اسیدهای چرب آزاد (FFAs)، سیرتوئین 1 (SIRT1)، مهارکنندهی فاکتور فعال‌کننده‌ی پلاسمینوژن 1 (PAI-1)، نیتریک‌اکساید (NO) و اندوتلین-1 (ET-1) سرمی در افراد چاق تحت درمان با رژیم غذایی کم‌کالری (LCD) طراحی شد.
مواد و روش‌ها: در این کارآزمایی بالینی دو سوکور 10 هفته‌ای، پس از یک دوره‌ی دو هفته‌ای Run-in، 48 فرد 65-45 ساله با kg/m2 BMI=30-40 که از طریق فراخوان‌های متعدد در کلینیک‌ها وارد مطالعه شده بودند، به طور تصادفی به دو گروه لوتئین (mg/d 20) به همراه رژیم غذایی کم‌کالری (LCD) و یا دارونما به همراه LCD تقسیم شدند. برای تجویز LCD انرژی پایه‌ی مورد نیاز فرد برای حفظ وزن، با استفاده از فرمول Mifflin-St Jeor و در نظر گرفتن انرژی گرمازایی غذا و انرژی فعالیت و جای‌گذاری وزن تعدیل‌شده در فرمول فوق محاسبه شد و برای کاهش وزن، تقریباً 25% از کل کالری محاسبه‌شده کسر شد. داده‌های تنسنجی و دریافت غذایی افراد با استفاده از روش‌های استاندارد ارزیابی شد. ترکیب بدنی با استفاده از روش Bioimpedence اندازه‌گیری گردید. همچنین برای اندازه‌گیری فشارخون از فشارسنج جیوه‌ای استفاده شد. الگوی لیپیدی، قند خون و سطح سرمی FFAs با استفاده از کیت‌های مخصوص به روش رنگ‌سنجی اندازه‌گیری شد. سطح سرمی انسولین، IL-6، PAI-1، SIRT1، NO و ET-1 با کیت‌های ELISA و سطح سرمی پروتئین واکنشگر C با حساسیت بالا (hs-CRP) با روش Immunoturbidimetry اندازه گرفته شد. آنالیز دادهها با استفاده SPSS انجام شد.
یافته‌ها: میانگین سنی، وزن و شاخص توده‌ی بدنی کل افراد مورد مطالعه به ترتیب 98/4 ± 82/53 سال، 98/11 ± 49/88 کیلوگرم و Kg/m2 51/3 ± 11/34 بود. پس از 10 هفته، وزن بدن و دور کمر به طور قابل توجهی در هر دو گروه کاهش یافت، اگرچه تفاوت بین‌گروهی معنی‌دار نبود. مقدار چربی بدن در گروه لوتئین در مقایسه با گروه دارونما به طوری معنی‌داری کاهش یافت (035/0 =P ). علاوه بر این، گروه دارونما کاهش معنی‌داری در توده‌ی بدون چربی داشت، در حالی که توده‌ی بدون چربی در گروه لوتئین در طول مطالعه حفظ شد؛ اما اختلاف بین‌گروهی معنی‌دار نبود. همچنین درصد آب بدن نیز در گروه لوتئین در مقایسه با گروه دارونما افزایش معنی‌داری نشان داد (012/0 =P ). کاهش کلسترول تام و لیپوپروتئین با چگالی پایین در گروه لوتئین در مقایسه با قبل از مداخله و نیز در مقایسه با گروه دارونما معنی‌دار بود، اما پس از تعدیل برای مقادیر پایه و مخدوشگرها، تنها تفاوت بین‌گروهی کلسترول تام معنی‌دار باقی ماند (026/0 =P ). هیچ تغییر معنی‌داری در میزان تری‌گلیسرید، لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا، پارامترهای هومئوستاز گلوکز، چربی احشایی، FFAs، hs-CRP، IL-6، NO و ET-1 مشاهده نشد. میزان فشار خون سیستولیک و دیاستولیک در هر دو گروه کاهش معنی‌داری نشان داد، اما تفاوت بین‌گروهی آن معنی‌دار نبود. سطح سرمی PAI-1 در گروه دارونما در مقایسه با ابتدای مطالعه، افزایش معنی‌داری نشان داد، در حالی که لوتئین از افزایش آن جلوگیری کرد؛ با این حال تفاوت بین گروهی تغییرات آن معنی‌دار نبود. میزان SIRT1 در گروه لوتئین نسبت به ابتدای مطالعه و نیز در مقایسه با گروه دارونما افزایش معنی‌داری نشان داد، اما پس از تعدیل برای مقادیر پایه و مخدوشگرها، تفاوت بین‌گروهی معنی‌دار نبود.
نتیجه‌گیری: مکملیاری با لوتئین به مدت 10 هفته در افراد میانسال چاق، سبب بهبود ترکیب بدن و الگوی لیپیدی شد، هرچند در سایر پارامترهای متابولیک و التهابی تغییر قابل توجهی به وجود نیامد. به نظر می‌رسد لوتئین می‌تواند به عنوان یک مکمل کمکی در برنامه‌ی کاهش وزن افراد چاق میانسال یا سالمند مفید باشد. با این حال، مطالعات مداخله‌ا‌ی طولانی‌مدت‌تری برای بررسی اثرات لوتئین بر عوامل متابولیک و التهابی به خصوص در سطح سلولی و مولکولی پیشنهاد می‌گردد.
واژگان کلیدی: چاقی، التهاب، کاروتنوئیدها، لوتئین و اسیدهای چرب آزاد