ارزیابی و تبیین اثرات طرح پزشک خانواده بر سلامت خانوارهای شهر بناب
Abstract
خلاصه فارسی
عنوان: ارزیابی و تبیین اثرات طرح پزشک خانواده بر سلامت خانوارهای شهر بناب
زمینه و هدف: در راستای توسعه طرح پزشک خانواده شهری در ایران و در قالب گسترش و تقویت شبکه بهداشت و درمان در مناطق شهری از سال 1394، این مطالعه با هدف ارزیابی و تبیین اثرات طرح پزشک خانواده بر سلامت خانوارهای شهری بناب و همچنین ارائه پیشنهاداتی برای ارتقای برنامه و افزایش اثرات مثبت برنامه در سیستم سلامت ایرانیان انجام شد.
مواد و روشها: پژوهش حاضر یک مطالعه ترکیبی همزمان مشتمل بر دو بخش کمی و کیفی میباشد که در راستای ارزیابی اثرات سلامت طرح پزشک خانواده در سال 1397 در شهر بناب انجام شده است. مرحله کمی شامل تجزیه و تحلیل شاخصهای سلامت در طی 10 سال اخیر به روش تحلیل سری زمانی منقطع می باشد که مدل رگرسیون ITSA)) برای ارزیابی علت بین برنامه به عنوان مداخله و پیامدهای مورد مطالعه مورد استفاده قرار گرفت و سپس تحلیل توصیفی انجام گرفت و به صورت توصیفی نمودارهای خطی روند تغییرات میانگین شاخص ها برای یک دوره زمانی 10 ساله (87-97) ترسیم شد. مرحله کیفی با رويكرد تحليل محتواي قراردادي و با انجام مصاحبههاي نيمهساختاريافته انفرادي با 12 نفر از دریافتکنندگان خدمات طرح و 7 نفر از متخصصین کلیدي حوزه سلامت بهطور همزمان با مرحله کمی انجام شد. مدیریت تحلیل دادههای کیفی با استفاده از نرمافزار MAXQDA 10 انجام شد.
نتایج: یافته های بخش کمی مطالعه نشان داد که برنامه پزشک خانواده بر برخی از شاخصها از جمله، درصد پوشش روشهای مدرن پیشگیری از بارداری، مراقبت پس از زایمان و مراقبت حداقل شش بار در دوران بارداری، نرخ باروری کلی، زایمان در گروه در معرض خطر، زایمان سزارین و زایمان توسط فرد دوره ندیده تاثیر گذاشته است ولی بر برخی از شاخصهای مهم مانند، مرگ و میر مادران، نوزادان و شیرخواران تاثیری نداشته است.
تحلیل محتوا در بخش کیفی منجر به استخراج 4 طبقه اصلی و 20 زیر طبقه شد. بر این اساس طبقات اصلی شامل تغییرات مرتبط با باورها و رفتارهایِ سلامت محورِ گیرندگانِ خدمت، ارتقاء کمی و کیفی ارائه خدمات، چالشهای روابط میان فردی و مدیریت ناکارآمد استخراج شد. یافتهها در مرحله تفسیر با هم ادغام شدند.
بحث و نتیجه گیری: برنامه پزشک خانواده شهری منجر به برخی اثرات مثبت در سلامت خانوارها شدهاست، اما برخی عوامل مدیریتی و چالشهای روابط میانفردی، مانند بیاعتمادیگیرندگان خدمت و ارتباط نامناسب ارائهدهندگان خدمات سلامت با مراجعین سبب شده تا برنامه آنچنان که باید نتواند نقش خود را در ارتقاء سلامت ایفا کند. یافتههای پژوهش نشان داد که سلامت افراد و بهبود شاخصهای بهداشتی علاوه بر سیستم بهداشتی، تا حد زیادی به سایر عوامل اقتصادی و اجتماعی نیز وابسته است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که بهبود شرایط زندگی جامعه و تلاش برای افزایش رفاه عمومی گامی مهم در جهت دستیابی به اهداف برنامه پزشک خانواده شهری است. لذا پیشنهاد میگردد در 4 حوزه منابع انسانی، منابع مالی، منابع پژوهشی و منابع اجرایی بازنگریهایی انجام گیرد.
واژگان کلیدی: ارزیابی اثرات سلامت، برنامه پزشک خانواده، شاخصهای بهداشتی، سیستم مراقبتهای بهداشتی، مطالعه ترکیبی