ارزیابی اثرات سلامت انتقال و تخلیه پساب تصفیه خانه¬های فاضلاب شهری به دریاچه ارومیه

Abstract

چکیده فارسی مقدمه و اهمیت موضوع: در سال¬های اخیر بحث¬های مربوط به بحران آب در ایران با کاهش تراز و سطح آب دریاچه ارومیه و مخاطرات دیگری که در بخش منابع آب اتفاق افتاده است، بیش از پیش مطرح گردیده است.¬ معضل خشک شدن دریاچه ارومیه دارای اهمیت استراتژیکی، اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و بهداشتی برای کشور است. طرح¬های متعددی برای احیا دریاچه توسط ستاد احیا دریاچه ارومیه پیشنهاد گردیده است که یکی از این برنامه¬ها و طرح¬ها، پروژه تخلیه پساب تصفیه¬خانه¬های فاضلاب شهری به دریاچه ارومیه می¬باشد. به دلیل خطرات ناشی از تخلیه پساب¬های شهری به محیط و منابع آب، انجام ارزیابی اثرات سلامت انتقال و تخلیه پساب تصفیه خانه¬های فاضلاب شهری به دریاچه ارومیه انجام می¬شود. مواد و روش کار: در ابتدا وضعیت موجود زیست محیطی دریاچه، واحدها و تأسیسات تصفیه¬خانه¬های موجود و نهایتاً کیفیت پساب خروجی از تصفیه¬خانه¬ها که وارد دریاچه خواهد شد از ادارات آب و فاضلاب استان¬های آذربایجان شرقی و غربی بدست آمد. سپس با توجه به میزان آلاینده¬های موجود در پساب تصفیه شده و نیز پساب بدون تصفیه، دبی پساب ورودی به دریاچه و ظرفیت رقیق¬سازی و پیش¬بینی تغییرات محتمل در اکولوژی دریاچه و میزان آلاینده¬های باقیمانده از پساب در رسوبات و کف دریاچه و در صورت خشک شدن کامل دریاچه اثرات نامطلوب احتمالی بر سلامت مردم بویژه از طریق گردوغبار منتشره از این رسوبات به هوا ارزیابی ¬گردید. ابتدا با استفاده از چک لیست تشریحی و بعد با استفاده از ماتریس پاستاکیا ارزیابی اجمالی اثرات زیست محیطی این پروژه انجام شد. سپس ارزیابی اثرات سلامت پروژه بر اساس دستورالعمل¬های توصیه شده در "استانداردهای ملی پیوست سلامت "مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت و با استفاده از ماتریس لئوپولد انجام شد. نهایتاً پیشنهادات اجرایی برای کاهش اثرات منفی محتمل ناشی از این طرح ارائه شد. نتایج و بحث: با توجه به کمیت(300 میلیون مترمکعب در سال) پساب خروجی از مجموع تصفیه خانه¬های فاضلاب و حجم آب فعلی در دریاچه ارومیه(3 میلیارد و 260 میلیون متر مکعب) این دبی از پساب خروجی در شرایط ایده¬آل توانایی افزایش10 الی 11 درصد به حجم دریاچه ارومیه را خواهد داشت. با توجه به کیفیت پساب خروجی و حجم آب موجود در دریاچه پس از رقیق شدن پساب در دریاچه غلظت BOD در دریاچه به 17 میلی گرم در لیتر(در شرایط بدون تصفیه) و 2/0 میلی گرم درلیتر(برای فاضلاب تصفیه شده)، غلظت COD در دریاچه به 33 میلی گرم در لیتر(در شرایط بدون تصفیه) و 8/3 میلی گرم درلیتر(برای فاضلاب تصفیه شده) و غلظت TSS در دریاچه به 18 میلی گرم در لیتر(در شرایط بدون تصفیه) و 5/2 میلی گرم درلیتر(برای فاضلاب تصفیه شده) خواهد رسید. باتوجه به استانداردهای سازمان حفاظت از محیط زیست در مورد تخلیه پساب به آب¬های سطحی، تمامی غلظت¬های پس از رقیق شدن در دریاچه در حالت فعلی پایین¬تر از مقدار استاندارد تخلیه پساب به آب¬های سطحی می¬باشند ولی میزان تبجیر سالانه که با توجه به پدیده گرمایش جهانی و خشکسالی های اخیر از سطح دریاچه در حال افزایش می¬باشد که خود می¬تواند باعث کاهش اثر رقیق سازی آلاینده¬ها در دریاچه شده و غلظت آلاینده¬ها را افزایش دهد. در شرایط خشک شدن دریاچه و ورود این آلاینده¬ها به دریاچه می¬تواند مشکلات زیست محیطی و سلامتی برای افراد متاثر از این مسئله بوجود آورد. ارزیابی اثرات زیست محیطی پروژه تخلیه پساب تصفیه خانه¬های فاضلاب شهری به دریاچه ارومیه با استفاده از روش ماتریس پاستاکیا برای 4 گزینه در نظر گرفته شده نشان داد که گزینه اول(تخلیه پساب تصفیه شده به دریاچه احیا شده) دارای تاثیرات مثبت بر روی بعدهای محیط زیست(فیزیکی- شیمیایی، اکولوژیکی- بیولوژیکی، اجتماعی- اقتصادی- فرهنگی)، گزینه دوم(تخلیه پساب تصفیه نشده به دریاچه احیا شده) دارای تاثیرات مثبت بر روی بعد اجتماعی- اقتصادی- فرهنگی و بر روی بعدهای اکولوزیکی- بیولوژیکی و فیزیکی- شیمیایی دارای تاثیرات منفی، گزینه سوم(تخلیه پساب تصفیه شده به دریاچه خشک شده) دارای تاثیرات منفی بر روی همه بعدهای محیط زیست، گزینه چهارم(تخلیه پساب تصفیه نشده به دریاچه خشک شده) دارای بیشترین تاثیرات منفی بر روی همه بعدهای محیط زیست می¬باشد. ارزیابی اثرات سلامت بر روی دو گزینه که دارای بیشترین اثر مثبت(تخلیه پساب تصفیه شده به دریاچه احیا شده) و بیشترین اثر منفی(تخلیه پساب تصفیه نشده به دریاچه خشک شده) زیست محیطی بود با استفاده از ماتریس لئوپولد انجام پذیرفت که در مورد گزینه تخلیه پساب تصفیه شده به دریاچه احیا شده، انجام پروژه با اجرای طرح بهسازی پیشنهاد می¬شود و برای گزینه تخلیه پساب تصفیه نشده به دریاچه خشک شده اجرای پروژه با ارایه گزینه¬های اصلاحی و به شرط طرح بهسازی بلامانع می¬باشد. نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که تخلیه پساب تصفیه خانه¬های فاضلاب شهری به دریاچه ارومیه می¬توان دارای اثرات منفی زیست محیطی و سلامتی باشد و در صورت تخلیه پساب تصفیه نشده به دریاچه خشک شده اثرات منفی طرح بیشتر از اثرات مثبت آن خواهد بود. لغات کلیدی: دریاچه ارومیه، ارزیابی اثرات زیست محیطی، ارزیابی اثرات سلامت، تخلیه پساب، تصفیه شده، تصفیه نشده