مراقبت مادری احترام آمیز و عوامل مرتبط با آن در بخش های مادری بیمارستان های دولتی و خصوصی شهر تبریز: یک مطالعه ترکیبی متوالی توضیحی

Abstract

چکیده فارسی مقدمه: بدرفتاری و بی احترامی (D&A= Disrespect and Abuse) می تواند باعث نقض حقوق بشر شده و بر تصمیمات زن بر انتخاب نوع زایمان تاثیر گذاشته و مسایل روحی روانی مادر را تشدید نماید. بنابراین این مطالعه با هدف الف: تعیین وضعیت مراقبت مادری احترام آمیز ((RMC=Respectful Maternity Care در زایمان و ارتباط آن با تجربه زایمان، ارزیابی D&A و ارتباط آن با مشخصات فردی-اجتماعی و مامایی، ب) تبیین ادراک زنان زایمان کرده با نمره پایین و بالای RMC از جنبه ها و عوامل تعیین کننده RMC و D&A در حین زایمان و ج) تدوین دستورالعمل جهت ارتقای RMC انجام شد.روش پژوهش: پژوهش حاضر یک مطالعه تركيبي با رویکرد متوالی توضیحی است. نوع مطالعه در فاز کمی طولی توصیفی-تحلیلی بود. نمونه گیری در بخش بعد از زایمان بیمارستان های دولتی (الزهرا، طالقانی و 29 بهمن) و خصوصی شهر تبریز (بهبود، نورنجات، شهریار) بر روی 334 نفر از زنان زایمان کرده و به صورت نسبتی بر اساس آمار زایمان بیمارستان های نامبرده در سه ماه اخیر انجام گرفت. پرسشنامه های مشخصات فردی-اجتماعی و مامایی و پرسشنامه RMC و D&A 6 الی 18 ساعت بعد از زایمان و پرسشنامه تجربه زایمان 30 الی 45 روز بعد از زایمان از طریق مصاحبه با شرکت کنندگان تکمیل شد. برای تعیین ارتباط نمره RMC با نمره تجربه زایمان در تحلیل دومتغیره از آزمون همبستگی پیرسون و در تحلیل چندمتغیره از مدل خطی عمومی با کنترل متغیرهای مخدوشگر استفاده شد. برای تعیین ارتباط D&A با مشخصات فردی-اجتماعی و مامایی از آزمون رگرسیون لجستیک تک متغیره و چندمتغیره استفاده شد. نتایج رگرسیون لجستیک بصورت نسبت شانس (OR) با فاصله اطمینان 95 درصد گزارش شد. در فاز کیفی به تبیین ادراک زنان زایمان کرده با نمره پایین و بالای RMC از جنبه ها و عوامل تعیین کننده RMC و D&A در حین زایمان از دیدگاه 12 زن زایمانی پرداخته شد. اطلاعات با استفاده از مصاحبه های عمیق انفرادی و یادداشت برداری و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند جمع آوری گردید و تجزیه و تحلیل با استفاده از تحلیل محتوای قراردادی انجام گرفت. سپس بر اساس داده های بدست آمده در بخش کمی و کیفی مطالعه، نتایج مروری بر متون، بحث گروهی متمرکز و نظرات پانل تخصصی به روش دلفی با عاملین زایمان، دستورالعمل جهت ارتقای RMC تدوین شد. یافته ها: نتایج بخش کمی نشان داد که پرسشنامه های RMC و D&A ، ابزارهای روا و پایا در بین زنان ایرانی می باشند. میانگین (انحراف معیار) نمره مراقبت مادری احترام آمیز 58/62 (1/12) از محدوده نمره قابل کسب 15 تا 75 و نمره کلی تجربه زایمانی 29/3 (13/0) از محدوده نمره 4-1 بود. بر اساس GLM (بعد از adjust مشخصات دموگرافیکی و مامایی) یک ارتباط آماری معنی داری مستقیم بین RMC و تجربه زایمانی مشاهده شد (P<0.001). در این مطالعه، 75% از مادران یک یا چند نوع از D&A را گزارش نمودند. بیشترین نوع D&A مربوط به عدم اجازه به انتخاب پوزیشن زایمان (44%) و عدم اجازه به تحرک در لیبر (42%) بود. نتایج نشان داد که حضور همسر به عنوان همراه مادر در اتاق انتظار و حضور ماما یا پزشک شخصی به ترتیب می تواند احتمال D&A را تا 68% و 95% کاهش دهد. همچنین زایمان در شب احتمال D&A را تا 3 برابر افزایش می دهد. تحلیل داده های کیفی مربوط به عوامل موثر بر D&A منجر به شکل-گیری 11 طبقه اصلی گردید که شامل بدرفتاری فیزیکی، خشونت روانی، تبعیض بین زنان، عدم رعایت حریم شخصی، نیازهای تامین نشده، عدم مشارکت در تصمیم گیری، رها شدن زن باردار، عدم همدلی، کمبود منابع انسانی و غیر انسانی، فضای نامناسب روانی مرکز و تسهیل کننده های بدرفتاری و بی احترامی زائو بودند. همچنین عوامل موثر بر RMC نیز به صورت جداگانه تحلیل شدند و منجر به شکل گیری 7 طبقه اصلی گردید که شامل تکریم زائو، نیازها و ترجیحات تأمین شده، مشارکت در تصمیم گیری، حفظ مراقبت و رها نشدن زن باردار، همدلی، منابع انسانی و غیر انسانی مناسب و بازدارنده های بدرفتاری و بی احترامی بودند. نتایج فاز سوم نیز منجر به ارائه 80 توصیه جهت ارتقای RMC شد.نتیجه گیری: با توجه به شیوع بالای D&A و عوامل مرتبط با آن، توصیه می گردد که دستورالعمل تدوین شده در اختیار سیاست گزاران و برنامه ریزان جهت طراحی برنامه هایی با رویکرد ارتقای RMC قرار گیرد. همچنین جهت کاهش D&A توصیه می گردد که مادران آموزشهایی در زمینه ی حقوق خود دریافت نمایند.