بررسي وضعيت سلامت شاغلين بالاي 50 سال در صنایع و ارتباط آن با ویژگی‌های شغلی و کیفیت خدمات بهداشتي و ارگونومیکی در محيط كار
Abstract
مقدمه: به موازات افزایش جمعیت پیر در جهان، نیروی کار هم در بسیاری از کشورهای صنعتی به سرعت در حال پیر شدن است. در این کشورها جمعیت بالای 50 سال در سال‌های آتی رشد قابل توجهی خواهد داشت. پیر شدن جمعیت کاری، در بسیاری از جوامع به مسئله‌ای مهم تبدیل شده است. افزایش سن با تغییر منابع و کاهش عملکرد انسان همراه است. عموماً، شرایط کاری باید با منابع کارگران در طول زندگی شغلی در تعادل باشد. ولی به‌طور معمول نیازمندی‌های کار در بسیاری از صنایع با سن تغییر نمی‌کند. بنابراین شاغلین مسن مجبور هستند نزدیک به حداکثر ظرفیت و توانایی خود کار کنند و این موجب می‌شود فرد بیشتر در مواجهه با خستگی مزمن و آسیب‌های اسکلتی عضلانی قرار بگیرد و اگر مواجهه طولانی مدت باشد، به غیبت، بیماری، کاهش در توانایی کار و در نهایت ناتوانی در کار منجر می‌شود.
هدف: در حال حاضر حفظ وضعیت سلامت کارگران در سنین بالا، یکی از مسائل مهم می‌باشد؛ و این منجر به حفظ توانایی کار، استقلال و یکپارچگی اجتماعی افراد در سنین بالا می‌شود. لازمه‌ی این امر مطالعه‌ی وضعیت سلامت شاغلین در اواخر میان‌سالی و سنین بالاتر، ویژگی‌ها و نیازمندی‌های شغلی در محیط‌های کاری است که در این مطالعه مد نظر قرار گرفت.
روش کار: این مطالعه به‌صورت مقطعی – تحلیلی و بر روی 1000 نفر از شاغلین بالای 50 سال در صنایع و به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انجام شد. نسخه فارسی پرسشنامه‌ی فرانسوی سلامت و زندگی شغلی بعد از 50 سالگی و چک‌لیست محقق ساخته کیفیت خدمات بهداشتی و ارگونومیکی در محیط کار، ابزار مورد استفاده در این پژوهش بودند. در این مطالعه، ابتدا نسخه فارسی پرسشنامه‌ی فرانسوی سلامت و زندگی شغلی بعد از 50 سالگی با روش
forward and backward translation تهیه گردید. برای تعیین روایی و پایایی پرسشنامه از دو نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوایی و پایایی همسانی درونی و پایایی ثبات استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی، آزمون همبستگی، مدل سازی خطی عمومی و مدل‌سازی آمیخته انجام شد.
یافته‌ها: در این مطالعه، پرسشنامه‌ی فرانسوی سلامت و زندگی شغلی بعد از 50 سالگی به فارسی ترجمه‌شده و پس از انجام ثبات زبان‌شناسی، روایی و پایایی آن ارزیابی و تائید شد. ضریب همبستگی در حد قابل‌قبول بود. همچنین میزان آلفای کرونباخ و همبستگی درونی بیشتر از 7/0 بود. برای ویژگی‌های کار (شرایط و عوامل موجود در محیط کار) نمره میانگین 89/40 با انحراف معیار 54/18 به دست آمد. در این مطالعه عمده ترین شرایط حاکم بر محیط کار شامل مدت زمان طولانی کار، کار تحت فشار و کار با نیازمندی فیزیکی بالا بود. برای حیطه سلامت نمره میانگین 37/19 با انحراف معیار 35/16 به دست آمد. بیشترین مشکلات سلامت شامل احساس درد و ناراحتی جسمی(41%)، اختلالات اسکلتی عضلانی(3/33%) و مشکلات شنوایی( 9/31%) بود؛ همچنین 3/46% از افراد ابراز کردند وضعیت سلامت آن‌ها در سال‌های اخیر بدتر شده است؛ در مورد تاثیر شرایط محیط کار برسلامت، 7/55% از افراد به تاثیر بد شرایط محیط کار بر سلامتشان اشاره کردند. بررسی ارتباط نمره سلامت با ویژگی‌ها و ماهیت کار نشان دهنده‌ی رابطه‌ی مستقیم و معنی‌دار بود اما ارتباط نمره سلامت با ابعاد چک‌لیست معنی‌دار نبود.
نتیجه‌گیری: روایی و پایایی پرسشنامه‌ی سلامت و زندگی شغلی بعد از 50 سالگی در این مطالعه تائید شد. بنابراین می‌تواند به‌عنوان ابزار مناسبی برای بررسی مشکلات سلامت و محیط کار افراد در سنین بالا و برای گروه‌های شغلی مختلف در تحقیقات استفاده شود. شناسایی و ارزیابی مشکلات سلامت و محیط کار و در نهایت تعدیل شرایط محیط کار، متناسب با توانایی‌های افراد در سنین بالا می‌تواند در جهت حفظ سلامت، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های درمانی مفید باشد.