تحلیل شبکه اجتماعی پلی فارمسی و تداخلات دارویی در دارو های تجویز شده به بیماران مبتلا به اختلالات روانی

Abstract

چکیده پژوهش مقدمه پلی فارمسی در حیطه اختلالات روانی روند رو به رشدی دارد. بیماران مبتلا به اختلالات روانی به طور متوسط بیش از 4 دارو به صورت همزمان مصرف می کنند. از جمله شایعترین خطرات و عوارض پلی فارمسی تداخلات دارویی است. مصرف همزمان گروه های مختلف دارویی ممکن است منجر به اختلال در تاثیر هر یک از داروها شود، که به این اثرات متقابل داروها، تداخلات دارویی می گویند. در بیماران مبتلا به اختلالات روانی تداخلات دارویی روند صعودی دارد. اطمینان از ایمنی داروهای تجویز شده از لحاظ تداخلات دارویی مرتبط با پلی فارمسی می تواند اطلاعات مفیدی را در راستای ارتقای ایمنی بیمار فراهم آورد. یکی از ابزارهایی که می توان برای تحلیل و کشف الگوهای پیچیده موجود در تداخلات دارویی به کار برد تحلیل شبکه اجتماعی است. لذا در این مطالعه تلاش ما ایجاد شبکه ای برای درک بهتر ارتباط بین داروهای تجویزی برای بیماران دارای اختلالات روانی و الگوی آن هاست. مواد و روش کار پژوهش حاضر از نوع توصیفی-اکتشافی بوده و در سال 1399 انجام یافته است. داده های لازم برای چک لیست شامل جنسیت، سن، اطلاعات تشخیصی و دارو های مصرفی بیمار (روانپزشکی، غیر روانپزشکی) می باشد که با مشاهده و مطالعه پرونده بیماران جمع آوری شده است. جامعه پژوهش، بیماران مبتلا به اختلالات روانی بستری در بیمارستان رازی تبریز می باشد. داده های مورد نیاز به صورت تمام شمار از لیست بیماران ترخیص شده در دی ماه 95 به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب و به صورت گذشته نگر پرونده کلیه بستری های قبلی و داروهای تجویزی 143 بیمار در 1000 دوره بستری مطالعه گردید. یافته ها نتایج به دست آمده از آمار توصیفی بیماران مبتلا به اختلالات روانی نشان دهنده شیوع حدود 3 برابری اختلالات روانی در مردان نسبت به زنان است. همچنین اختلالات اسکیزوفرنی و و دوقطبی حدود 80 درصد بیماران بستری در بیمارستان رازی تبریز را تشکیل می دهند. عمده بیماران مبتلا در گروه سنی 21 الی 30 سال می باشند. بیماران مبتلا به اختلالات روانی 4 دارو (روانپزشکی و غیر روانپزشکی) به صورت همزمان مصرف می کنند و در رابطه با پلی فارمسی داروهای روانپزشکی، هر بیمار به طور متوسط 3.33 داروی روانپزشکی مصرف می کنند. با ترسیم شبکه داروهای تجویزشده به بیماران مبتلا به اختلالات روانی مشخص شد که داروهای Valporic acid ،Risperidone ، Colanezapen ، Biperiden ، Propanolol ،Lithium carbonate بیشترین تعداد و تکرار تجویز را به همراه سایر داروها برای بیماران روانی بستری در بیمارستان رازی دارند. همچنین با توجه به کد ATC دارو دریافتیم که به جز داروی Propanolol بیشترین دارو های تجویز شده جز گروه دارویی سیستم عصبی می باشند. بعد از اجرای الگوریتم Louvain شبکه داروهای تجویز شده به 7 خوشه تقسیم شد که این الگو نشان داد، داروهایی که در یک خوشه قرار گرفته اند مکرراً به همراه یکدیگر تجویز می شوند. همچنین بیشتر داروهای تجویز شده دچار تداخلاتی با شدت کم و متوسط هستند و کمترین موارد تداخل مربوط به تداخلات شدید می باشد. با توجه شبکه تداخلات داروهای تجویز شده با سایر داروهای موجود در دنیا بر اساس سطح اول کد ATC داروهای گروه "سیستم عصبی"، "سیستم قلبی و عروقی"، "لوله گوارش و سوخت ساز" و "ضدعفونت برای استفاده سیستمیک" به ترتیب بیشترین ریسک تداخل را با داروهای تجویز شده دارند. بحث و نتیجه گیری نتایج حاصل از این مطالعه نشانگر شیوع بالای پلی فارمسی در بیمارستان رازی تبریز بوده که ممکن است منجر به پیامد های منفی از جمله تداخلات دارویی شده و ایمنی بیمار را به خطر اندازد. رایج ترین دلیلی که برای به کارگیری پلی فارمسی در حوزه روانپزشکی ارائه شده، افزایش اثرگذاری دارویی برای زمانی که رژیم تک دارویی در بیمار پاسخ لازم را ایجاد نکرده است میباشد، این در حالی است که شواهد کمی در مورد کارایی بهتر پلی فارمسی نسبت به رژیم تک دارویی برای درمان اختلالات روانی وجود دارد و گایدلاین های بین المللی نیز رژیم تک دارویی را پیشنهاد داده اند، لذا شواهد بیشتر و قوی تری برای اثبات کارایی بهتر پلی فارمسی در حوزه اختلالات روانی نیاز است. بررسی شبکه تداخلات دارویی دارو های تجویز شده به بیماران مبتلا به اختلالات روانی نشان داد که بخشی از الگوی تجویزی متخصصان روانپزشکی در بیمارستان رازی تبریز دچار تداخلات شدید هستند که به دلیل محدودیت های پژوهش حاضر نیازمند بررسی های دقیقتر میباشند. همچنین نتایج حاصل از این مطالعه نشانگر پتانسیل بسیار خوب ابزار های تحلیل شبکه اجتماعی برای استفاده در حوزه علوم پزشکی به خصوص حوزه دارو میباشد. این ابزار ها می‌توانند ما را در کشف الگو های پنهان موجود در داده ها یاری نمایند.