تعیین میزان تبعیت از رژیم دارویی در بین سالمندان مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت و خانه های بهداشت استان آذر بایجانشرقی و عوامل مؤثر آن در سال1398

Abstract

چکیده مقدمه: با توجه به سرعت بالای پیر شدن جمعیت در ایران و اهمیت تبعیت از رژیم دارویی تجویز شده در بین سالمندان، در جهت تحقق آرمان سلامت شهروندان ارشد/ سالمندان ایران، میزان و عوامل تبعیت دارویی سالمندان بایستی تعیین گردد. لذا هدف مطالعه حاضر تعیین میزان تبعیت از رژیم دارویی و علل مربوطه در سالمندان ( افراد بالای 60 سال ) مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت و خانه های بهداشت استان آذربایجانشرقی می باشد. روش کار: این پژوهش یک مطالعه تلفیقی (کیفی- کمی) می باشد. که در شش ماه اول سال 1398 در استان آذربایجانشرقی انجام گرفته است. مراکز خدمات جامع سلامت و خانه های بهداشت در 18 شهرستان استان آذربایجانشرقی، محیط انجام پژوهش را تشکیل می دهد. جمعیت هدف برای قسمت کمی مطالعه: سالمندان ( افراد بالای 60 سال ) می باشد که 440 نفر برای مطالعه محاسبه گردید. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه تبعیت دارویی 8 آیتمی MMAS-8 بود که توسط موریسکی، انگ و وود وهمکاران (2008) ساخته شده است. تجزیه و تحلیل داده¬ها با استفاده از روش های آماری توصیفی ( فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار )، آزمون کای دو، T، آزمون One Way ANOVA انجام گرفت. جمعیت هدف قسمت کیفی مطالعه شامل سالمندان و کارشناس مسئول و کارشناس دارویی معاونت بهداشت و کارشناسان مسئول امور دارویی شهرستانها و بهورزان بودند. برای بررسی دیدگاه سالمندان از یک مورد سوال کیفی اضافه شده به سوالات پرسشنامه استفاده شد و برای بررسی دیدگاه بقیه شرکت کنندگان از پرسشنامه محقق ساخته با سوالات باز استفاده شد. جهت تحلیل داده های کیفی از تحلیل محتوایی استفاده گردید. یافته ها: میانگین سنی شرکت کنندگان 5/67 سال بود. میانگین مدت زمان مصرف دارو 107 ماه و میانگین تعداد داروی مصرفی در روز 8/3 بود. میانگین نمره کلی تبعیت دارویی درسالمندان 63/1± 14/3 بود. اکثریت سالمندان، 251 نفر (%1/83 ) نمره تبعیت دارویی شان ضعیف و 51 نفر( 1/16%) نمره تبعیت دارویی متوسط داشتند. نتایج تحلیل های آماری نشان داد که از بین متغیرهای دموگرافیک مورد بررسی با نمره کل تبعیت دارویی در سالمندان فقط متغیر "زندگی با چه کسی" معنا دار بود. از دیدگاه کارشناسان مسئول امور دارویی و بهورزان و مراقبین سلامت، مهمترین عوامل موثر در تبعیت از رژیم دارویی در 4 حیطه عوامل مربوط به خود سالمند، عوامل مربوط به ارائه دهندگان، عوامل مربوط به خانواده و سایر عوامل، مهمترین راهکارهای عملی برای ارتقای میزان تبعیت دارویی نیز در 4 حیطه آموزش، مداخلات دارویی، اقدامات حمایتی و سایر راهکارها تقسیم بندی شد. مهمترین نقش نظام سلامت و ارائه دهندگان مراقبت های اولیه به شش حیطه آموزش، پیگیری در زمینه نحوه مصرف داروها، ارتباط مناسب با سالمند، ارائه مراقبت های با کیفیت، تهیه و تجویز مناسب داروها، همکاری با همراهان فرد سالمند تقسیم بندی شد. مهمترین عوامل عدم تبعیت از رژیم دارویی در بین سالمندان از دیدگاه خود آنان نیز در سه حیطه عوامل مربوط به داروها، عوامل مروبط به خود سالمند و عوامل مربوط به مشکلات دسترسی دسته بندی شد. نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که میانگین نمره کلی تبعیت دارویی در سالمندان مراجعه کننده به مراکز جامع سلامت و خانه های بهداشت استان آذربایجانشرقی پایین می باشد. با توجه به اهمیت و ضرورت تبعیت از رژیم دارویی در بین سالمندان و اثرات آن، نیازمند برنامه ریزی ها و مداخلات موثر و گسترده برای ارتقای وضعیت موجود هست.