ارائه ی مدلی برای تعیین سهم هر یک از عوامل HSE موثر بر شدت حوادث ترافیکی

Abstract

زمینه و هدف: شناخت بهتر عوامل موثر بر شدت تصادفات، مهندسان را قادر میسازد تا اقدامات لازم برای کاهش شدت تصادفات اعمال نمایند. متاسفانه در کشور ما علی رغم افزایش ظرفیت تردد راهها و روند احداث راههای جدید، آمار مرگ و میر بیشتر از بسیاری از کشورهای دنیا است. در بررسی تصادفات، علاوه بر بروز تصادفات، شدت تصادفات نیز باید مورد توجه قرار گیرد. بررسی رابطهی بین شدت تصادفات وسایل نقلیه با عوامل مختلف که در شدت تصادفات موثر میباشند از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین هدف از این مطالعه ارائه مدلی برای تعیین سهم هریک از عوامل HSEدر شدت حوادث ترافیکی از دیدگاه رانندگان وسایل نقلیه برون شهری و اولویتبندی این عوامل از دیدگاه کارشناسان ایمنی ترافیک میباشد. مواد و روشکار: در ابتدا عوامل موثر بر شدت حوادث ترافیکی با استفاده از بررسی متون جهت طراحی پرسشنامه اولیه گردآوری شدند. سپس جهت روایی محتوایی، پرسشنامه به 20نفر از کارشناسان ایمنی ترافیک ارسال شد تا در مورد روایی محتوایی آن نظر دهند. سپس هر یک از عوامل نهایی شده با کمک روش فرآیند تجزیه و تحلیل شبکه ای ( )ANPو با کمک نرم افزار Super Decisions وزندهی و اولویتبندی شدند. در مرحلهی بعد با استفاده از عوامل نهایی شده توسط کارشناسان ایمنی ترافیک، پرسشنامه دو بخشی (شامل مشخصات دموگرافیک و عوامل موثر بر شدت حوادث ترافیکی) دیگری ساخته شد تا این پرسشنامه توسط 300نفر از رانندگان تکمیل گردد. برای سنجش قابلیت اطمینان پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ، برای کفایت حجم نمونه از شاخص ،KMOبرای شناسایی ساختار عاملی و بررسی بارهای عاملی از آزمون EFAو برای تعیین روابط2 بین متغیرها از مدل شاخصهای چندگانه و علل چندگانه استفاده شد که این مدل هر دو شکل انعکاسی و ترکیبی را دارد و در آن می توان رابطه بین متغیرهای مشاهده شده و پنهان و همچنین متغیرهای پیش گویی کننده با متغیرهای پنهان را مشاهده نمود. برای ارزیابی مدل نیز از محاسبه شاخصهای برازش مانند RMSEA ،TLI ،CFIو Chi-squareاستفاده شد. نتایج: در نتیجه مطالعات کتابخانهای، 62مورد از عوامل موثر بر شدت حوادث ترافیکی در قالب 4معیار اصلی و 62زیر معیار گردآوری شدند. در گام بعدی، در نتیجه روایی محتوایی، 2مورد از زیر معیارها حذف شدند. در نهایت موارد بدست آمده در قالب پرسشنامهای با 4معیار اصلی و 60 زیر معیار دستهبندی شدند. پس از نتیجه وزندهی ریسک فاکتورها و اولویتبندی آنها، مهمترین عوامل به ترتیب ایمنی، سایر عوامل، بهداشت و محیط به دست آمدند. براساس نتایج آزمون ،EFAمتغیرها در گروه انسان در 2فاکتور، در گروه محیط در 4فاکتور، در گروه وسیلهنقلیه در یک فاکتور و در گروه سایر عوامل نیز در یک فاکتور دستهبندی شدند. در بررسی پایایی همسانی درونی نیز پایایی درونی برای تمام فاکتورها و کل پرسشنامه ( )α <0/6مورد تایید قرار گرفت. همچنین با توجه به نتایج بارهای عاملی زیر معیارهای "دارا بودن بیمه شخص ثالث"، "شرایط سطح جاده"، "هدف استفاده از وسیله نقلیه"، "تحصیلات راننده" و "جنسیت راننده" از مطالعه حذف شدند. در نهایت در مدل طراحی شده تنها متغیر پیشگوییکننده نوع وسیله نقلیه توانست ارتباط معناداری با متغیرهای پنهان به خصوص با متغیرهای وسیلهنقلیه و ویژگیهای حادثه داشته باشد. همچنین بر اساس نتایج برازش مدل، مقدار شاخصهای برازش برای مدل نتوانستند مقدار مطلوب را کسب کنند و به همین دلیل مدل مورد مطالعه مورد تایید قرار نگرفت. نتیجهگیری:3 بر اساس مطالعه حاضر مهمترین ریسک فاکتورهای موثر بر شدت حوادث ترافیکی گردآوری، اولویتبندی و در نهایت در قالب مدل و پرسشنامهای ارائه شدند. اگر چه مدل موردنظر مورد تایید قرار نگرفت اما مطالعاتی که در آینده انجام میشوند می توانند با استفاده از تئوری که در این مطالعه ارائه شده است تحلیلهای عاملی تاییدی انجام دهند تا شاید بتوانند این تئوری را تایید کنند و با استفاده از آن بتوانند دیدگاه رانندگان را در مورد عوامل موثر بر شدت حوادث ترافیکی بسنجند. همچنین عوامل اولویتبندی شده از دیدگاه کارشناسان میتواند جهت اولویت بندی اقدامات کنترلی در جهت کاهش شدت تصادفات به کار روند