مطالعه هزینه – اثربخشی خرید راهبردی خدمات بهداشت محیط در مجتمع‌های سلامت شهرستان تبریز
Abstract
مقدمه:
در اغلب کشورها به‌ویژه در کشورهاي درحال‌توسعه، مراقبت¬هاي اوليه بهداشتي توسط بخش دولتي ارائه مي¬شود که درنتیجه محدوديت منابع، بالا بودن هزینه‌ها، پايين بودن کيفيت خدمات ارائه‌شده، دولتمردان و سیاست‌گذاران عرصه سلامت ناچار به تحول و شروع اصلاحات ازجمله برون¬سپاری می¬شوند. خرید راهبردی خدمات یا عبارت از واگذاری برخی از فعالیت¬های داخلی و حق تصمیم‌گیری یک سازمان به تأمین‌کننده آن در بیرون از سازمان بر اساس قرارداد. در این خصوص می‌توان به مجتمع‌های سلامت اشاره نمود. هدف اصلی طرح حاضر مطالعه هزینه – اثربخشی خرید راهبردی خدمات بهداشت محیط در مجتمع‌های سلامت شهرستان تبریز می‌باشد.
مواد و روش¬ها:
این تحقیق به‌صورت مطالعه توصیفی و تحقیق در سیستم سلامت (HSR) و به‌صورت مقطعی بر روی 20% از کل مجتمع‌های (با مدیریت دولتی و خصوصی) شهرستان تبریز در سال ۱۳۹۵ انجام‌گرفته است. وضعیت کاری، تجهیزات و امکانات در دسترس، نتایج فعالیت¬ها و اقدامات تمام کارکنان واحد بهداشت محیط همچنین هزینه¬های مجتمع‌های منتخب با استفاده از فرم¬های مختلف (13 سری فرم) جمع¬آوری گردید. این فرم¬ها برای جمع¬آوری اطلاعاتی مختلف ازجمله نظرسنجی برای تعیین مجتمع، تعیین معیار اثربخشی، رضایت¬نامه همکاری، مشخصات کلی مجتمع¬ها و مراکز تحت پوشش آنها، اطلاعات فردی و عمومی کارکنان بهداشت محیط مجتمع¬ها، هزینه¬های ماهانه کارکنان، خودرو و تجهیزات، لوازم و تجهیزات مصرفی و دریافت شده است. یک یا چند فعالیت از بین کلیه اقدامات صورت گرفته توسط کارکنان با استفاده از نظرسنجی به‌عنوان معیار مقایسه اثربخشی انتخاب‌شده و مقدار هزینه هر خدمت ارائه‌شده در مجتمع¬های منتخب به‌دست‌آمده و سپس مقایسه هزینه-اثربخشی بین مجتمع¬های دولتی و خصوصی انجام می¬گیرد.
یافته¬ها:
یافته¬ها نشان می‌دهد مجتمع‌های دولتی در خصوص تعداد افراد آموزش‌دیده، تعداد معرفی به مراجع قضایی، کل بازدید انجام‌گرفته، تعداد مراکز و اماکن تعطیل‌شده، تعداد و درصد بهداشتی و بهسازی نمودن اماکن و تعداد کلر سنجی آب آشامیدنی وضعیت بهتری نسبت به مجتمع‌های خصوصی دارد.
با توجه به اطلاعات هزینه اثربخشی محاسبه‌شده هزینه ارائه هر یک از خدمات مربوط به صدور کارت بهداشتی، گواهینامه دوره بهداشت عمومی، بهسازی و بهداشتی نمودن اماکن، هزینه آموزش به افراد، معرفی متخلف به مراکز قضایی، تعداد کل بازدید انجام‌گرفته، اماکن تعطیل‌شده، نمونه‌برداری مواد غذایی، کلر سنجی آب آشامیدنی در مجتمع‌های سلامت خصوصی بسیار کمتر از مجتمع‌های دولتی است. سرویس ایاب و ذهاب برای کارکنان مجتمع‌های دولتی و خصوصی و وسیله نقلیه جهت بازدید از اماکن در مجتمع‌های دولتی و یکی از مجتمع‌های خصوصی در نظر گرفته نشده است.
بحث:
میانگین حقوق هر بازرس بهداشت محیط در مجتمع خصوصی کمتر از نصف حقوق کارکنان مجتمع دولتی است. مجموع هزینه انشعابات عمومی سالانه مجتمع خصوصی حکیم و هزینه اقلام مصرفی سالانه و قیمت تجهیزات مجتمع دولتی پیله¬رودی بیشتر از سایر مجتمع¬ها است. هزینه‌های واحد بهداشت محیط مجتمع خصوصی چمران بدون در نظر گرفته حقوق کارکنان بیشتر از سایر مجتمع‌ها است. بیشترین هزینه واحد بهداشت محیط مجتمع‌ها مربوط به حقوق کارکنان است. حقوق کارکنان مجتمع خصوصی بر اساس پرداخت قیمت توافقی برای هر خدمت نبوده بلکه به‌صورت حداقل حقوق کارگری است. پرداخت پایین حقوق به کارکنان مجتمع‌های خصوص سبب بهبود شاخص هزینه اثربخشی در آنها گردیده است و در صورت پرداخت واقعی حقوق بر اساس خرید توافقی قیمت به علت پایین بودن نتایج عملکرد آنها شاهد تغییر در شاخص هزینه اثربخشی خواهیم بود.