بررسی ارتباط خودکارآمدی پرهیز از سیگار با مراحل آمادگی برای ترک در بهورزان مرد سیگاری دانشگاه علوم پزشکی ارومیه

Abstract

مقدمه: اپیدمی مصرف دخانیات یکی از بزرگترین تهدیدات سلامت عمومی دنیاست که در هر سال بیش از 7 میلیون نفر را می کشد. مصرف دخانیات بیش از نیمی از مصرف کنندگان آن را می کشد. نزدیک به 80 درصد از 1/1 میلیارد فرد سیگاری جهان در کشورهای با درآمد پایین و متوسط زندگی می کنند (1). اگرچه کل مصرف دخانیات در دنیا و برخی کشورها رو به کاهش است ولی شیوع مصرف دخانیات در منطقه ی مدیترانه شرقی و آفریقا در حال افزایش است (2). برآورد شده است که شیوع مصرف دخانیات در منطقه ی مدیترانه ی شرقی از 5/19در سال 2010 به 6/24 در سال 2025 خواهد رسید. همچنین برآورد شده است که شیوع مصرف دخانیات در منطقه ی آفریقا از 8/12 در سال 2010 به 1/18 در سال 2025 خواهد رسید (3). تخمین زده می¬شود تعداد افراد سیگاری از 3/1 میلیارد نفر در حال حاضر به 6/1 میلیارد نفر در سال 2025 برسد (4). پیش بینی شده است که مصرف دخانیات در سال 2015 مسئولیت 10 درصد مرگ و میر در سطح جهان را داشته باشد (5). افزایش فزاینده مصرف سیگار در میان نوجوانان و جوانان در سال های اخیر یکی از چالش های جدی این جوامع می باشد (6). در آسیا، در میان مردان، حدود 11.4٪، 30.5٪ و 19.8٪ از مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی عروقی، سرطان و بیماری های تنفسی به ترتیب مربوط به مصرف دخانیات می باشد (7). ارتباط مصرف دخانیات و بیماری های مهمی همچون سرطان حفره دهان، سرطان ریه، آمفیزم و بیماری های آترواسکلروز کاملا ثابت شده است (8). همچنین باید اشاره کرد که میزان مرگ ومیر در هر گروه سنی و خطر ایجاد کاتاراکت در میان سیگاری ها 2 تا 3 برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری است (9). خودكارآمدي، يكي از مفاهيم مورد تأكيد در نظريه هاي يادگيري است. تئوري خودكارآمدي بندورا، به نقش اعتماد و اطمينان و عزت نفس فرد نسبت به توانايي هايش در انجام رفتار خواسته شده از وي تأكيد دارد. مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط خودکارآمدی پرهیز از سیگار و آمادگی برای ترک در بهورزان مرد سیگاری دانشگاه علوم پزشکی ارومیه انجام شد. روش کار: این مطالعه یک مطالعه¬ی مقطعی است که بر روی بهورزان مرد سیگاری دانشگاه علوم پزشکی ارومیه انجام شد. با توجه به حجم نمونه177 نفری، نمونه گیری به روش سرشماری انجام شد. داده های مربوط به وضعیت خودکارامدی پرهیز از سیگار با استفاده از پرسشنامه ی خودکارآمدی پرهیز از سیگار (Smoking Abstinence Self-efficacy Questionnaire; SASEQ) بررسی شد و وضعیت افراد از نظر مراحل ترک سيگار با 2 سؤال منتخب از پرسشنامه (Korea National Health and Nutrition Examination Survey (K-NHANES) سنجیده شد. داده¬ها با استفاده از نرم افزارSPSS version 22 تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: میانگین نمره خودکارآمدی ترک سیگار در واحدهای پژوهش 28/17 با انحراف معیار 19/7 به دست آمد و 4/42 درصد افراد در مرحله پیش تفکر، 5/39 درصد در مرحله تفکر و 1/18 درصد در مرحله آمادگی قرار داشتند. بین میانگین نمره خودکارآمدی و مراحل تغییر برای ترک سیگار ارتباط معنادار آماری وجود نداشت. بین میانگین نمره خودکارآمدی و تعداد روزهای مصرف سیگار در 30 روز گذشته ( 001/0P < ) ، تعداد دفعات مصرف سیگار ( 001/0P < ) و تعداد نخ سیگار مصرفی در 30 روز گذشته ( 001/0P < ). ارتباط آماری معنی دار وجود داشت. همچنین بین میانگین نمره خودکارآمدی و مصرف سیگار توسط اعضای خانواده ( 004/0P < ) و داشتن سابقه اقدام به ترک در یک سال گذشته معنی دار وجود داشت ( 002/0P < ). نتیجه گیری: علاوه بر خودکارآمدی ترک سیگار، عوامل متعدد دیگری از قبیل الگوی مصرف سیگار (تعداد دفعات سیگار کشیدن و تعداد نخ سیگار مصرفی در روز) و همچنین وضعیت و سابقه ی مصرف سیگار در بین اعضا خانواده، دوستان و همکاران (هنجارهای فرهنگی-اجتماعی) بر تصمیم برای ترک سیگار تاثیرگذار هستند. افرادی که وضعیت خودکارآمدی بهتری داشتند در یکسال گذشته بیشتر اقدام به ترک سیگار کرده بودند. لذا تمرکز بر ارتقائ وضعیت خودکارآمدی افراد می تواند نقش مثبتی در اقدام به ترک سیگار داشته باشد.