بررسی انعطاف پذیری سازمانی در مواجهه با حوادث بزرگ در صنایع بزرگ شهر تبریز
Abstract
مقدمه و هدف: برای صنایع و سازمانها فجایع، حوادث و بحرانها مسائل پیچیده و بحثبرانگیز میباشند. انعطافپذیری سازمانی، یک هدف مؤثری است که بهطور مداوم به عملکرد سازمان در طول کسبوکار، فجایع و موقعیتهای بحرانی کمک میکند. لذا مطالعه حاضر با اهداف طراحی و روانسنجی پرسشنامه بررسی انعطافپذیری سازمانی در مواجهه با حوادث بزرگ، مقایسه سطح انعطافپذیری سازمانی در صنایع بزرگ شهر تبریز، وزندهی ابعاد انعطافپذیری سازمانی و ارائه راهکارهای بهبود انعطافپذیری در سازمانها انجام گرفت.
روشکار و مواد: در پژوهش توصیفی-تحلیلی-کاربردی حاضر، ابتدا پرسشنامه انعطافپذیری سازمانی طراحی و سپس برای روانسنجی پرسشنامه، شاخصهای CVI، CVR و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گرديدند. بعد از آن، پرسشنامه طراحیشده در قالب فرم مخصوص، در اختیار متخصصین قرار گرفت. پس از دریافت نظرات آنها، با استفاده از دادههای خام حاصل از پرسشنامهها، روش AHP و نرمافزار SuperDecisions، وزندهی ابعاد و گویههای پرسشنامه صورت گرفت. در مرحله بعد، پرسشنامه نهاییشده در بین جمعیت مورد مطالعه توزیع گردید. سپس دادههای خام حاصل از 558 پرسشنامه حائز شرایط آنالیز، وارد نرمافزار SPSS-23 شدند. سرانجام براساس نتایج حاصلشده، مهمترین نقاط قوت و ضعف سازمانها تعیین شده و راهکارهای مختلفی جهت برطرفنمودن نقاط ضعف احتمالی ارائه گردید.
یافتهها: روایی صوری به صورت کیفی تعیین شد. ميزان شاخصهای CVI و CVR برای تمامی ابعاد و گويههای پرسشنامه، بالاتر از مقادیر استاندارد آنها بهدستآمده و مقدارشان برای کل پرسشنامه بهترتيب 93/0 و 86/0 محاسبه گردید. ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه معادل 967/0 محاسبه شد که نشاندهنده عالیبودن اين شاخص در مطالعه میباشد. همچنین طبق یافتههای وزندهی ابعاد پرسشنامه، بیشترین و کمترین مقدار وزن بهترتيب به حیطه رهبری و تصمیمگیری و حیطه منابع اختصاص یافت. تجزیهوتحلیل رگرسیونی نشان داد که انعطافپذیری سازمانی با برخی از متغیرهای دموگرافیک از قبیل سن، جنسیت، سابقه شغلی، وضعیت تأهل، موقعیت سازمانی، نوع شغل و مواجهه با حوادث بزرگ رابطه معنیدار دارد. همچنین نتایج مطالعه آشکار ساخت که سطح تکتک ابعاد انعطافپذیری سازمانی و انعطافپذیری سازمانی کل در هر سه سازمان، ضعیف و غیرقابلقبول بود.
نتیجهگیری: یافتههای مطالعه نشان داد که پرسشنامه طراحیشده دارای روايی و پايایی قابلقبول بوده و برای بررسی انعطافپذیری سازمانی در سازمانها، میتوان از آن بهعنوان يک ابزار جامع، قوی و قابل اعتماد استفاده کرد. ازسوییدیگر، سازمانهای بزرگ و بحرانی بالاخص صنایع انتخابشده در این مطالعه، بهمنظور بهبود مدیریت ایمنی و انعطافپذیری سازمانی، میتوانند بر روی شاخصهای تأثیرگذار براساس اولویت، از قبیل رهبری و تصمیمگیری، استفاده از دانش و تجربه و تعهد مدیریت تمرکز نموده و نسبت به پایش و بهبود آنها اقدام نمایند. اصلاح و بهبود شاخصهای مذکور با بهکارگیری راهکارهای علمی و مهندسی، منجر به ارتقاء سطح ایمنی و انعطافپذیری در سازمانها خواهد شد.
واژگان کلیدی: حوادث بزرگ، بحران، انعطافپذیری سازمانی، صنایع بزرگ