شناسایی عوامل چاق کننده کودکان پیش دبستانی شهر سراب از دیدگاه مادران: طراحی برنامه ی پیشگیری بر مبنای خودتنظیمی
Abstract
مقدمه: با توجه به گسترش چاقی در جوامع امروزی و گستردگی عوامل مرتبط با چاقی، نیاز به درک این عوامل برای ارائه ی راهکار موثر جهت کنترل چاقی و پیشگیری از بیماری های مرتبط با آن احساس می شود. فهمیدن دیدگاه مادران نسبت به این مساله و دریافت پیشنهادات آنها در طراحی برنامه موثرتر و دریافت پاسخ بهتر کمک کننده است. این مطالعه با هدف شناسایی عوامل مرتبط با چاقی کودکان پیش دبستانی شهر سراب از دیدگاه مادران برای طراحی برنامه خودتنظیمی جهت پیشگیری از چاقی کودکان انجام گرفت.
روش انجام کار: این مطالعه در شش مرحله و با استفاده از رویکردهای مختلف به شرح زیر انجام یافت. در مرحله ی اول قد و وزن کودکان پیش دبستانی اندازه گیری شد و محدوده ی وزن آنها مشخص گردید. در مرحله دوم مصاحبه با مادران به منظور شناسایی عوامل چاقی کودکان از دید گاه مادران صورت گرفت. در مرحله سوم تکنیک گروه اسمی به منظور اولویت بندی کد های به دست آمده استفاده شد. در مرحله چهارم برنامه ی متناسب برای پیشگیری از چاقی کودکان بر اساس تئوری خودتنظیمی طراحی و تدوین گردید. در مرحله پنجم جهت تایید برنامه ی خودتنظیمی تدوین شده از روش دلفی استفاده شد. در مرحله آخر بر اساس نظرات و پیشنهادات خبرگان، تغییرات مورد نظر در برنامه اعمال گردید و برنامه تکمیل شد.
یافته ها:
مرحله اول: از مجموع 187 کودک 7/67 درصد پسر و 3/43 درصد دختر بودند. متوسط شاخص توده ی بدنی کودکان 96/15 اندازه گیری شد.
مرحله دوم: پس از مصاحبه با مادران و تحلیل محتوا، عوامل مرتبط با چاقی کودکان از دیدگاه مادران در چهار طبقه شامل فعالیت بدنی کم، حساسیت درک شده پایین، عادات غلط کودکان و عوامل ژنتیکی دسته بندی شدند.
مرحله سوم: مادران مهم ترین عوامل مرتبط با چاقی کودکان را شامل بازی های کامپیوتری، مصرف فست فودها و تنقلات، کم تحرکی به دلیل تک فرزندی و نداشتن هم بازی، سرد بودن هوا برای بازی یا پیاده روی، باورهای مادران و راحت طلبی می دانستند.
مرحله چهارم: جهت پیشگیری ازچاقی کودکان بر پایه نظرات مادران برنامه ی اولیه برای مادران طراحی شد که شامل یک بخش آموزشی اولیه و برنامه ی کاری برای 4 هفته بود.
مرحله پنجم: نظرات خبرگان در دو مرحله پژوهش دلفی جمع آوری گردید.
مرحله ششم: بر اساس نظرات خبرگان، تغییرات و اصلاحات مورد نیاز در برنامه انجام گرفت و برنامه ی نهایی به صورت چهار جلسه گروهی دو هفته یکبار ارائه شد که با هدایت مربی قابل انجام است.
نتیجه گیری: مادران از بیشتر عوامل مرتبط با چاقی کودکان آگاهی دارند ولی بایستی برای اقدام مناسب حساسیت درک شده ی آنها افزایش یابد. بنابراین نیاز است آموزش هایی در زمینه ی اهمیت چاقی کودکان و میزان وزن مناسب آنها به مادران ارائه شود. استفاده از تئوری خودتنظیمی می تواند به مادران در کنترل رفتارها و باورها و افزایش مهارت های مناسب کمک نماید. لذا برنامه ی خودتنظیمی مادران برای پیشگیری از چاقی کودکان با کمک گرفتن از نظرات مادرات و با استفاده از نظرات خبرگان و متخصصین ارائه گردید تا وسیله ای برای پیشرفت در این مهم باشد.