برآورد مقادیر و نحوه مدیریت زایدات حاصل از آب‌های بطری شده با توجه به مصرف روز افزون آنها
Abstract
مقدمه: در کشورهایی مانند ایران که دارای آب لوله کشی تصفیه شده و سالم می باشند، در بیشتر شهرها تمایل زیادی برای مصرف آب آشامیدنی بطری شده وجود دارد. تولید و توزیع آب بطری شده علاوه بر تولید زایدات بطری و مشکلات مربوط به آن، باعث ایجاد مسائل زیست محیطی می شود. هدف اصلی این مطالعه، بررسی علل تمایل مردم به مصرف آب آشامیدنی بطری شده با توجه به در دسترس بودن آب آشامیدنی است. علاوه بر این، تمایل مطالعه جهت برآورد مقادیر زایدات حاصل از آب های بطری شده در ایران و ارائه راهکارهای مدیریتی برای حل این مسئله بوده است.
روش كار و مواد: برای بررسی علل تمایل به استفاده از آب آشامیدنی بطری شده در میان 120 شرکت کننده در تبريز، از پرسشنامه استفاده شد. برای برآورد میزان زایدات پت تولید شده در کشور، داده های مربوط به میزان تولید و واردات و صادرات آب های آشامیدنی بطری شده برای سال های 1341 تا 1394 جمع آوری شده و در محاسبات مورد استفاده قرار گرفت. شرایط فعلی مدیریت و دفع زایدات پت مرتبط از طریق تکمیل چک لیست، بازدید و مصاحبه با مقامات مربوطه مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج مطالعه نشان داد در ایران در سالهای 1379 تا 1394 حدود 026/0 الی 86/3 میلیارد لیتر آب بطری شده مصرف می شود. همچنین سرانه مصرف آب بطری شده از 41/0 تا 9/48 لیتر در سال در دوره زمانی مشابه افزایش یافته است. همچنین سرانه تولید بطری های پلاستیکی ناشی از آنها نیز از 84/12 به 38/1519 گرم به ازای هر نفر در سال افزایش یافته است. هیچ سیستم کارآمد و مناسبی برای مدیریت و بازیافت زایدات بطری در کشور وجود ندارد. احتمال آلودگی و عدم اطمینان از کیفیت آب آشامیدنی دلیل اصلی مصرف آب بطری برای حدود 74% از پاسخ دهندگان بوده است. احتمال آلودگی آب آشامیدنی با مواد شیمیایی سمی (100%)، عوامل میکروبی (3/98%)، ترکیبات نیترات (7/96%) و سختی نامطلوب آب (8/95%) طعم و بوی غیر قابل قبول (95%) از ملاحظات عمده بوده است.
نتیجه‌گیری: در شهر مورد مطالعه (تبریز) مانند بسیاری از شهرهای کشور، آب تمیز و خالص مطابق با استانداردهای ملی و جهانی در دسترس است. بنابراین، اقداماتی نظیر اطلاع رسانی به مردم، اعتبارسنجی کیفیت آب توزیع شده عمومی، اعمال برخی از سیاست های محدود کننده و برقراری توسعه مسئولیت تولید کننده (EPR) برای مدیریت بهتر زایدات پت جهت کاهش مصرف آب های بطری شده با توجه به اثرات بهداشتی و زیست محیطی آنها به شدت توصیه می شود.