تاثیر بسته آموزشی مبتنی بر سبک زندگی روی فعالیت فیزیکی و وضعیت تغذیه ای در زنان باردار چاق و دارای اضافه وزن: یک کارآزمایی تصادفی کنترل شده

Abstract

چکیده: زمینه و هدف: زنان چاق و دارای اضافه وزن نیاز به برنامه ریزی مناسب برای تعدیل و تنظیم میزان وزن گیری بارداری و بهبود کیفیت تغذیه ای دارند که بیشتر از طریق تعدیل تغذیه و فعالیت فیزیکی امکان پذیر می باشد. هدف از این مطالعه تعیین تاثیر بسته آموزشی مبتنی بر سبک زندگی بر روی فعالیت فیزیکی و وضعیت تغذیه ای (پیامدهای اولیه) و فراوانی دیابت حاملگی و میزان وزن گیری بارداری (پیامدهای ثانویه) در زنان باردار چاق و دارای اضافه وزن بود. روش بررسی: این کارآزمایی بالینی بر روی 140 زن باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر تهران انجام شد. مشارکت کنندگان با روش بلوک بندی تصادفی به دو گروه مداخله و کنترل تخصیص یافتند. برای گروه مداخله برنامه ی آموزشی شامل برگزاری یک جلسه ی آموزش گروهی حدوداً 60 تا 90 دقیقه ای با استفاده از روش سخنرانی، ارایه کتابچه و ارسال پیامک تلفنی اجرا شد. محتوای آموزشی مبتنی بر سبک زندگی در دوران بارداری شامل تغذیه و فعالیت فیزیکی بود. پرسشنامه های استاندارد فعالیت فیزیکی بین-المللی (IPAQ) و بسامد غذایی (FFQ) قبل از مداخله و 4 و 8 هفته پس از اتمام مداخله تکمیل شدند. دیابت حاملگی براساس تست تحمل گلوگز دوساعته با 75 گرم گلوکز خوراکی در 28-24 هفته حاملگی تشخیص داده شد. قبل از شروع مداخله و هشت هفته بعد از مداخله، وزن مشارکت کنندگان سنجش و ثبت شد. از آزمون های تحلیل کواریانس، دقیق فیشر، تی مستقل، من ویتنی و مجذور کای برای مقایسه داده ها در بین دو گروه استفاده شد. نتایج: بین دو گروه از نظر مشخصات فردی- اجتماعی به غیر از شغل همسر، تعداد حاملگی و وزن قبل از مداخله اختلاف آماری معنی داری وجود نداشت (05/0<P). میانگین بار در هفته در گروه غذایی میوه جات در 4 هفته بعد از مداخله (016/0P=) و 8 هفته بعد از مداخله (016/0P=)، به طور معنی داری در گروه مداخله بیشتر از گروه کنترل بود. میانگین بار در هفته در گروه غذایی قندها (041/0P=) و چربی ها و روغن ها (020/0P=)، در 4 هفته بعد از مداخله و گروه غذایی نان و غلات (002/0P=)، قندها (032/0P=) و چربی ها و روغن ها (001/0P=)، در 8 هفته بعد از مداخله به طور معنی داری در گروه کنترل بیشتر از گروه مداخله بود. متوسط گرم در هفته در گروه غذایی شیر و لبنیات (037/0P=)، و میوه جات (004/0P=)، 4 هفته بعد از مداخله و در گروه میوه جات (004/0P=) ، 8 هفته بعد از مداخله در گروه مداخله به طور معنی-داری بیشتر از گروه کنترل بود. همچنین متوسط گرم در هفته در گروه غذایی چربی ها و روغن ها (003/0P=)، 4 هفته بعد از مداخله و 8 هفته بعد از مداخله (020/0P=) در گروه کنترل به طور معنی داری بیشتر از گروه مداخله بود. در سایر گروه های غذایی تفاوت آماری معنی داری قبل و بعد از مداخله بین گروهها وجود نداشت (05/0P>). اگر چه در گروه مداخله در هفته 8 افزایش در مقدار فعالیت بدنی وجود داشت، ولی معنی دار نبود و به طور کلی از نظر میانگین فعالیت بدنی کل، در قبل و بعد از مداخله تفاوت آماری معنی-داری بین گروهها وجود نداشت. متوسط میزان وزن گیری در طی 8 هفته در گروه مداخله 4/3 کیلوگرم و در گروه کنترل 8/3 کیلوگرم بود که به طور کلی از نظر میزان وزن گیری تفاوت معنی دار آماری بین دو گروه بعد از مداخله وجود نداشت (634/0P=). همچنین پس از بررسی نتایج آزمایشات FBS و GTT میزان ابتلا به دیابت بارداری بعد از مداخله در گروه مداخله 15 مورد و در گروه کنترل 17 مورد بود که از نظر فراوانی ابتلا به دیابت بارداری تفاوت معنی دار آماری بین دو گروه بعد از مداخله وجود نداشت (505/0P=). نتیجه گیری: نتایج این مطالعه تاثیر آموزش مبتنی بر سبک زندگی را بر اصلاح میزان دریافت برخی از گروه-های غذایی توصیه شده در مادران باردار چاق و دارای اضافه وزن را نشان داد، اما بر میزان فعالیت فیزیکی، کاهش وزن گیری بارداری و میزان ابتلا به دیابت بارداری تأثیر معنی دار نداشت. با توجه به اینکه شروع آموزش در دوره ی قبل از بارداری و افزایش بازه ی زمانی آموزش برای مثال تا پایان بارداری و بکارگیری سایر روش های مدرن آموزشی ممکن است تأثیر بیشتری بر بهبود سبک زندگی مادران باردار مخصوصاً مادارن چاق و اضافه وزن داشته باشد، لذا توصیه می شود برای اصلاح سبک زندگی این مادران، آموزش از دوران قبل از بارداری شروع و به مدت بیشتری تداوم یابد