الگوي مصرف مواد غذایی حاوي ویتامین Dو سطح سرمی آن در بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروز در فاز ) (Remissionو مقایسه با افراد به ظاهر سالم در استان آذربایجان شرقی سال 1

Abstract

زمینه و هدف: مالتیپل اسکلروز ) (MSیک بیماري خود ایمنی مزمن سیستم عصبی مرکزي )مغز و نخاع( و اعصاب بینایی است که با تخریب غلاف میلین احاطه کننده نورونها به صورت پلاکی مشخص میشود. این بیماري اغلب در سنین 20تا 40سالگی و در زنان 3برابر بیشتر از مردان رخ می دهد. اتیولوژي این بیماري ناشناخته است، فرضیه اصلی ایجاد بیماري، سابقه ي ژنتیکی و عوامل محیطی مانند کمبود ویتامین ،Dعفونت قبلی با ویروس اپشتاین بار و استعمال سیگار میباشد. کمبود ویتامین Dبه عنوان عامل خطر مشکوك براي MSمدتهاست که مطرح بوده و شواهدي در دسترس است که در بین عوامل محیطی کمبود ویتامین Dنقش بسیار مهمی در ابتلاي افراد به این بیماري دارد. هدف از انجام این مطالعه، مقایسه دریافت مواد غذایی حاوي ویتامین ،Dمواجهه با نورخورشید و سطح سرمی 25هیدروکسی ویتامین Dدر بیماران مبتلا به MSو افراد به ظاهر سالم بود. روش بررسی: مطالعه مورد - شاهدي حاضر روي 168بیمار )مراجعه کننده به انجمن MSشهرستان تبریز( و 168فرد سالم )از میان بستگان درجه یک بیماران و افراد عادي( همسانسازي شده از نظر سن ) ±5سال(، جنس و محل زندگی صورت گرفت. تایید بیماري MSدر افراد بیمار توسط یک نورولوژیست با استفاده از معیار استاندارد McDonaldو (Magnetic Resonance Imaging) MRIصورت گرفت. افراد سالم بر اساس معیارهاي ورود و خروج وارد مطالعه شدند. افراد بیمار بر اساس معیارهاي ورود و خروج و همچنین داشتن مقیاس وضعیت ناتوانی گسترده ) (Expanding Disability Status Scaleکمتر از 6وارد مطالعه شدند. EDSSبر اساس پرسشنامه ي 8آیتمی که به بررسی سیستمهاي عملکردي بدن می پردازد، تعیین شد. سپس مشخصات فردي، تاریخچه بیماري و داروئی از طریق مصاحبه و پرسشنامه جمع آوري گردید. جهت ارزیابی مصرف مواد غذایی حاوي ویتامین Dاز پرسشنامه بسامد غذایی ) (FFQنیمه کمی 43 آیتمی که شامل دریافت مواد غذایی حاوي ویتامین ،Dمکملهاي ویتامین ،Dکلسیم و میزان مواجهه با نور خورشید بود، استفاده شد. جهت ارزیابی سایر اقلام غذایی از پرسشنامه یادداشت 3روزه غذایی که شامل 2 روز غیر متوالی معمول و یک روز تعطیل بود، استفاده شد. نحوه ي تکمیل پرسشنامه ابتدا توضیح داده شد و بعد نمونه اي تکمیل شده از پرسشنامه به همراه پیمانه ها و مقیاس ها به صورت مکتوب به بیماران داده شد. سپس پرسشنامه یادداشت 3روزه غذایی توسط نرم افزار Nutritionist Ivآنالیز شد. از کلیه افراد شرکت کننده در مطالعه پس از 8 -10ساعت ناشتایی 5میلی لیتر خون وریدي گرفته شد و سپس نمونه هاي سرمی در فریزر -70درجه سانتیگراد تا هنگام انجام آزمایشات نگهداري گردیدند. غلظت Chemiluminescence Competitive Immunoassay به روشD - هیدروکسی ویتامین25 سرمی اندازهگیري شد. یافته ها: میانگین سنی افراد مورد مطالعه در گروه مورد و شاهد به ترتیب، 29/3±1/2و 27/2±1/3سال بود. شصت و پنج و نیم درصد از جمعیت هر دو گروه را زنان تشکیل داده بودند. نود درصد افراد سالم و %91/4افراد بیمار ساکن شهرستان تبریز بودند. از لحاظ وضعیت اشتغال تنها در شغل کارمندي بین دو گروه تفاوت معنی داري مشاهده شد ) .(P=0/011از لحاظ سطح تحصیلات %9/2افراد مبتلا به MSسطح تحصیلات تکمیلی را داشته در حالی که در افراد سالم این سطح تحصیلات %0/8بود. در دو گروه مورد مطالعه به طور معنیداري مواجهه با نور خورشید در مردان بیش از زنان بود ).(P<0/001 ولی از نظر زمان میزان مواجهه با نور خورشید )بالاي 20دقیقه در روز( تفاوت آماري معنیداري بین دو گروه وجود نداشت ) .(P=0/347همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که تفاوت معنیداري در سطح سرمی ویتامین Dدر بیماران MSو افراد سالم وجود دارد به طوري که %93/8افراد بیمار دچار کمبود شدید ویتامین Dسرمی بوده در حالی که این میزان در افراد سالم %81/7بود ).(P=0/042 تفاوت آماري معنی داري در الگوي مصرف گروه غذایی چربیها در دو گروه مشاهده نشد. در حالیکه در گروه گوشت، دریافت هفتگی گوشت گاو و گوساله، گوشت چرخکرده و پنیر خامهاي در گروه شاهد بیشتر از گروه مورد بود ) .(P<0/05در گروه لبنیات بین دریافت هفتگی شیر کم چرب )کمتر از 2درصد چربی(، کشک، بستنی پاستوریزه، بستنی سنتی، خامه و سرشیر، ماست معمولی، ماست چکیده، شیر کاکائو و شیر پرچرب )بیش از 2درصد چربی( در گروه مورد کمتر از شاهد بوده و تفاوت معنیداري بین دو گروه وجود داشت ) .(P<0/001در گروه غذایی متفرقه دریافت هفتگی همبرگر، کالباس، سوسیس و قارچ تازه در گروه شاهد بیش از گروه مورد بود ) .(P<0/05از لحاظ دریافت مواد غذایی حاوي ویتامین Dدر محدوده مصرف 0 -2 واحد بینالملل در روز تفاوت معنیداري در دو گروه مشاهده شد ) (P=0/041که در گروه شاهد بیش از گروه مورد بود. در میان دریافت مواد غذایی حاوي ویتامین ،Dپس از کنترل عوامل مخدوشکننده، ارتباط معنیدار بین گوشت چرخکرده )) ،(OR=0/88(0/64 -0/91شیر کمچرب )) (OR1/33(0/811-1/943و کشک )) ، (OR=0/85(0/06 -0/918با سطح ویتامین Dسرم وجود داشت. در بیماران مبتلا به MSو نیز افراد سالم، همبستگی معنیداري بین مصرف مواد غذایی حاوي ویتامین (P=0/010،r =0/311) Dو نیز میزان مواجهه با نور خورشید ) (P<0/001،r =0/838با سطح 25هیدروکسی ویتامین Dسرمی وجود داشت. نتیجهگیري: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که علیرغم مواجهه کمتر از حد نرمال با نور خورشید در هر دو گروه، غلظت ویتامین Dسرم در بیماران پایینتر از افراد سالم بود. لذا جهت جلوگیري از افزایش بروز MSو کاهش علائم بیماران استفاده از مکملیاري ویتامین Dو یا اجراي برنامههاي آموزشی مناسب جهت تامین نیاز ویتامین Dاز طریق مواجهه مناسب در برابر نور خورشید و یا دریافت منابع غذایی آن در افراد سالم و MSضروري به نظر میرسد