اعتبارسنجی خودگزارش‌دهی مصرف سیگار با مارکرهای بیولوژیک (در فاز پایلوت مطالعه کوهورت آذر)
Abstract
زمینه و هدف: در مطالعات جمعیتی، پرسشنامه‌های خودگزارش‌دهی دقیق برای تعیین رابطه صحیح مصرف سیگار با بیماری‌ها ضروری است. با توجه به اهمیت اندازه‌گیری مصرف سیگار در مطالعات جمعیتی، این پژوهش با هدف اعتبارسنجی خودگزارش‌دهی مصرف سیگار با مارکرهای بیولوژیک در فاز پایلوت کوهورت آذر انجام گرفت.
روش کار: در این مطالعه مقطعی برای افراد 35 تا 70 سال شهر خامنه در آذربایجان شرقی جهت شرکت در فاز پایلوت کوهورت آذر دعوت‌نامه‌ی رضایت آگاهانه جهت شرکت در مطالعه فرستاده شد. از این تعداد 952 نفر پرسشنامه مصرف سیگار را تکمیل نمودند. سیگاری کنونی به این صورت تعریف شد که روزانه حداقل یک نخ به مدت سه ماه می‌کشد. اعتبارسنجی خودگزارش‌دهی مصرف سیگار با استفاده از اندازه کوتینین ادرار به دست آمد. جهت سنجش ارتباط وضعیت خودگزارش‌دهی مصرف سیگار و کوتینین ادرار از آزمون کای اسکوئر و شاخص توافق کاپا استفاده شد. جهت تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS نسخه 23 استفاده گردید.
نتایج: در این مطالعه 952 نفر با محدوده سنی 35 تا 70 ساله به‌عنوان نمونه تحت مطالعه موردبررسی قرار گرفتند که میانگین (و انحراف معیار) سنی آن‌ها 52 (6/8±) سال بود. بیشترین تعداد خودگزارشی مربوط به افراد غیرسیگاری با 553 نفر (1/58%) بود. شیوع خودگزارشی مصرف سیگار در این مطالعه 8/15% بود که مقدار آن در مردان 0/34% و در زنان 2/0% و در نتیجه به‌طور معنی‌داری در مردان بیشتر از زنان (001/0>P) بر اساس آزمون کای-دو بود. بر اساس نقطه برش 50 نانوگرم بر میلی‌لیتر، حساسیت و ویژگی پرسشنامه خودگزارش‌دهی (فاصله اطمینان 95%) در کل به ترتیب 7/27% (7/34%-5/21%) و 8/95% (5/99%-7/85%) و در مردان به ترتیب 1/48% (0/58%-4/38%) و 3/91%
(9/98%-0/72%) بود. با دو نقطه برش 50 و 550 نانوگرم بر میلی‌لیتر، مقدار شاخص کاپا در کل 25/19 درصد و برای مردان 30/56 درصد به دست آمد.
نتیجه‌گیری: در مطالعه حاضر خودگزارش‌دهی سیگار نمی‌تواند بیان‌کننده وضعیت واقعی مصرف سیگار در جامعه پژوهش باشد. دسته‌بندی نادرست در تمامی گروه‌های موردمطالعه به چشم می‌خورد و گزارش مواجهه غیرمستقیم با دود سیگار نمی‌تواند بیان‌کننده وضعیت واقعی باشد؛ بنابراین به نظر می‌رسد که تنها اتکا به خودگزارش‌دهی، تصویری درست از وضعیت را نشان نداده و نیاز به استفاده از مارکرهای جایگزین در این زمینه می‌باشد.