ارزیابی پیشگویی کننده گی خود کنترلی در رفتارهای پر خطر جنسی بر اساس مدل [pro type/willingness] در جوانان شهر زنجان

Abstract

مقدمه و هدف: امروزه یکی از مهمترین نگرانی های جوامع بشری شیوع رفتار های پر خطر در جوانان می باشد. با توجه به اینکه میزان خطر پذیری در نوجوانان و جوانان نسبت به دیگرافراد جامعه بسیار بالاست، گرایش بیشتری به این نوع رفتار ها در آنها دیده می شود. در میان انواع رفتار های پر خطر ، رفتار های پر خطر جنسی به عنوان یکی از عوامل تهدید کننده ی سلامت جوانان مطرح می باشد. در این میان در صورتی که باور آسیب ناپذیری با درک خطر پایین و خود کنترلی پایین همراه گردد می تواند میزان خطر پذیری جوانان را در رفتار های پر خطر بویژه رفتار های پر خطر جنسی افزایش دهد که در نهایت باعث از بین رفتن سلامت آنان می گردد. در صورت عدم شناسایی همه جانبه و توجه به عوامل موثر بر این باور و عدم اقدام به موقع و مناسب در این زمینه، در نهایت منجر به کاهش نیروی فعال جامعه می گردد. با توجه به اینکه باور ها و تمایلات جوانان می تواند عامل بسیار مهمی در انجام رفتار های پرخطر در آنان باشد.این مطالعه جهت بررسی خودکنترلی در رفتارهای پرخطر جنسی براساس مدل[p/w]1و ارتباط آن با باورهای آسیب ناپذیری در جوانان طراحی شده است. روش کار: این مطالعه، یک مطالعه ی(The Explanatory Sequential mixed method Design) بود. درمرحله اول مطالعه، 400 نفر از جوانان 18 الی 28 ساله شهر زنجان به روش نمونه گیری غیرتصادفی و درسترس از محل های اجتماع جوانان انتخاب شدند. جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه های استاندارد استفاده گردید و میزان خودکنترلی ، مبادرت به انجام رفتار پر خطر جنسی و سازه های مدل (تصورات/تمایلات) سنجش شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS18 ، MPLUS و AMOS انجام گردید. سپس با استفاده از نتایج حاصل از مرحله اول مطالعه، جهت استخراج باورهای آسیب ناپذیری در جوانان، 11 نفر از جوانان دارای تجربه تماس‏های جنسی محافظت نشده و با ویژگی خودکنترلی پایین، با استفاده از روش نمونه¬گیری مبتنی بر هدف دعوت به شرکت در مطالعه شدند. داده‏ها از طریق مصاحبه¬های نیمه¬ساختاریافته گردآوری و به طور همزمان تحلیل گردید. یافته ها: مرحله اول مطالعه نشان داد که رفتارهای پرخطر جنسی در پسران (7/62 درصد) بیشتر از دختران (3/37 درصد) می باشد. بین رفتارهای پرخطر جنسی و خودکنترلی (001/0>p) ارتباط معنی داری یافت شد. از میان سازه های مدل P/W، قصد رفتاری (001/0>p) و هنجارهای اجتماعی (005/0>p) پیشگویی کننده های مستقیم و معنی دار رفتار پر خطر جنسی در دختران بودند. درحالی که هیچکدام از سازه های مدلP/W، قادر به پیش گویی معنی دار رفتارهای پرخطر جنسی در پسران نبود (05/0p>). اما در پسران، تجارب قبلی از رفتارهای پرخطر جنسی، در شکل گیری تصورات (039/0=p) و تصورات در ایجاد تمایلات مثبت نسبت به رفتارهای پرخطر جنسی(004/0=p) نقش مهمی داشته است. علاوه بر این، در پسران، نگرش با قصد رفتاری (001/0>p)، تمایلات رفتاری (001/0>p) و هنجارهای اجتماعی (001/0>p)به طور معنی داری ارتباط داشت. در مرحله دوم مطالعه بر اساس تحلیل داده‏ها، جوانان دلایل متعددی را در توضیح تماس‏های جنسی محافظت نشده خود اظهار کردند که در سه طبقه اصلی شامل باورهای سوق دهنده‏‏ی رفتار جنسی پرخطر، بازدارنده‏های استفاده از کاندوم، نقصان آگاهی و زیرطبقات مرتبط با هر یک دسته‏بندی شده است. نتیجه گیری: مطابق با یافته های مطالعه حاضر، هنجارهای اجتماعی و قصدرفتاری از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر رفتارهای پرخطرجنسی در دختران بود. در مردان هم، تجارب قبلی نقش مهمی را در شکل گیری تصورات و تمایلات آنها نسبت به رفتارهای پرخطر جنسی دارا بود. لذا توصیه می گردد از مدل P/W به عنوان یک چارچوب مناسب در توسعه مداخلات آموزشی جهت پیشگیری از رفتارهای پرخطر جنسی استفاده شود. از سوی دیگر اتخاذ رفتارهای محافظت کننده جنسی در جوانان منوط به تقویت باورها و ادراکات مرتبط با احتمال ابتلا به بیماری‏های منتقله از طریق تماس جنسی محافظت نشده و اثر بخشی رفتارهای پیشگیرانه می‏باشد.