تعیین میزان مواجهه روزانه با نیترات از طریق مواد غذایی و آب مصرفی در شهرهای شبستر و خامنه

Abstract

نیترات از جمله عوامل آلاینده آب و مواد غذایی است که به علت انحلال رسوبات طبیعی حاوی نیترات، فضولات حیوانی، فعالیت صنایع مختلف شیمیایی، فاضلابهای شهری و صنعتی و همچنین استفاده روزافزون از کودهای شیمیایی، مقدار آن در آبهای سطحی و زیرزمینی، محصولات کشاورزی اعم از میوه، سبزی و گوشت رو به افزایش است. اگر چه نیترات در کمتر از حد استاندارد برای انسان غیر سمی است ولی ممکن است در بدن انسان تبدیل به نیتریت شده و با آمیدها، آمین ها و آمینواسیدها ترکیب شده باعث ایجاد ترکیبات نیتروزآمین شود، این ترکیبات می تواند منجر به سرطان معده، روده و بیماریهای خونی خطرناک شود. مقدار مجاز نیترات دریافتی روزانه توسط سازمان جهانی بهداشت بین صفر الی 3/7میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر روز توصیه شده است. با توجه به تاثیر نیترات بر سلامت عمومی و این که آب و مواد غذایی از مهمترین منابع دریافت نیترات در انسان هستند بنابراین سنجش و پایش میزان نیترات در آب آشامیدنی و موادغذایی و کاهش مقدار دریافت روزانه آن تا حد مجاز حائز اهمیت میباشد، و باتوجه به این که مطالعات اندکی در مورد تعیین مقادیر نیترات در مواد غذایی صورت گرفته است لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین مقادیرنیترات در مواد غذایی و آب آشامیدنی مصرفی شهر های شبستر و خامنه انجام گرفته است. مواد و روش ها : در این مطالعه مقدار مصرف مواد غذایی و وضعیت تغذیه ای شهرهای شبستر و خامنه در قالب طرح کوهورت آذر توسط کارشناسان تغذیه تهیه و استخراج شد. تعداد 21فقره نمونه آب آشامیدنی به طور تصادفی در دو فصل کم بارش و پربارش از نقاط مختلف شبکه آب آشامیدنی در هر یک از شهرهای مورد مطالعه (در مجموع 12نمونه) برداشته شد. سپس با مراجعه2 تصادفی به 5مرکز خرده فروشی در هر شهر، از 06نوع موادغذائی نمونهبرداری به عمل آمده و جهت استخراج و آنالیز میزان غلظت نیترات به آزمایشگاه شیمی محیط دانشکده بهداشت منتقل شد. نمونههای مواد غذایی پس از آماده سازی به طور مجزا با هم مخلوط شده و در دمای 76درجه سانتی گراد خشک گردید. نمونههای خشک شده، آسیاب گردیده و سپس از الک مش 16عبور داده شد. در ادامه دو زیر نمونه از نمونه اصلی تهیه گردید و مقادیر نیترات آن به روش جونز استخراج و با روش رنگ سنجی آنالیز نیترات انجام گرفت. مقادیر نیترات موجود در آب آشامیدنی نیز به روش استاندارد آنالیز شد. در مجموع در دو شهر یادشده با در نظر گرفتن زیر نمونه ها، 12نمونه آب آشامیدنی و 130نمونه موادغذائی مورد آنالیز قرار گرفت. در نهایت داده ها و نتایج استخراجی با استفاده از نرم افزار SPSSوآزمون آماری . مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتIndependent two sample t- test یافته ها : نتایج این مطالعه نشان میدهد میزان دریافت روزانه نیترات به ازای هر نفر در روز در شهر شبستر 752/55میلیگرم میباشد که اگر متوسط وزن هر فرد 76کیلوگرم در نظر گرفته شود میزان دریافت هر شخص به ازای هر کیلوگرم وزن بدن 26/72میلی گرم به دست می آید. همچنین میزان دریافت روزانه نیترات به ازای هر نفر در روز در شهر خامنه 056/06میلیگرم یا 0/36میلی گرم به ازای هرکیلو گرم وزن بدن محاسبه شد. درضمن براساس نتایج به دست آمده از این مطالعه در هردو شهر شبستر و خامنه بیشترین میزان دریافت روزانه نیترات از طریق میوه جات و سبزیجات می باشد، همچنین در هر دو شهر بیشترین میزان غلظت نیترات در گروه سبزیجات مربوط به سیر و کمترین میزان مربوط به مرزه می باشد. در گروه میوه جات نیز بیشترین میزان غلظت نیترات در هردو شهر مربوط به سیب و کمترین میزان آن در شهر شبستر مربوط به نارنگی ودر شهر خامنه مربوط به پرتقال می باشد. بیشترین میزان مصرف3 مواد غذایی نیز در هردو شهر یاد شده مربوط به گروه میوه جات می باشد. میزان غلظت نیترات در آب اشامیدنی در هردو شهر یاد شده در دوفصل مورد بررسی کمتر از حداکثر مجاز ( 56 میلی گرم در لیتر ) توصیه شده می باشد. بحث و نتیجه گیری: در هر دو شهر مورد مطالعه میزان دریافت روزانه نیترات از حداکثر مقدار توصیه شده توسط سازمان جهانی بهداشت بیشتر (در شهر شبستر 1/0برابر و در شهر خامنه 1/5برابر) می باشد. لذا با توجه به نتایج اکثر مطالعات انجام شده مبنی بر اثرات منفی نیترات بر روی سلامت عمومی پیشنهاد میگردد منابع آلودهکننده آب آشامیدنی و خاکهای کشاورزی به نیترات شناسایی شده و میزان غلظت نیترات در موادغذائی و آب آشامیدنی بصورت مداوم و دوره ای پایش و برنامه ریزی لازم برای کاهش میزان آن به حد استاندارد توصیه شده صورت گیرد.