بررسی وجود آرسنیک در منابع آب شرب اطراف قله سبلان و عوارض پوستی ناشی از آن

Abstract

مقدمه و بیان مسئله: آب اگرچه بعنوان مايه ي حيات شناخته شده است اما حضور آلاينده هاي شيميايي و بیولوژیکی قادر است كيفيت آن را براي شرب نامطلوب ساخته و حتي موجب بروز بيماري هاي خطرناك و كشنده گردد. در ميان آلاينده هاي مختلف آلودگی با آرسنیک منابع آب زیرزمینی و سطحی در کشورهای مختلف جهان مشاهده شده است. امروزه دهها میلیون نفر از مردم در سراسر دنیا و به طور عمده در کشورهای در حال توسعه تحت تاثیروجود آرسنیک در آب آشامیدنی با غلظت بیش ازمیزان مجاز سازمان بهداشت جهانی(10میکروگرم بر لیتر) قرار گرفته اند. آرسنيک به‌طور گسترده‌اي در سراسر پوسته زمين با فراواني mg/kg 2-1 حضور داشته و به‌ عنوان عناصر جزئی در خاک، صخره‌ها و رسوبات وجود دارد. وجود آرسنيک در آب هاي گرم مناطق مختلف از جمله چشمه هاي آبگرم بخشي از ايالات متحده آمريکا، ژاپن و... گزارش شده است. پوست کاملا به آرسنیک حساس است و زخم های پوستی شایع ترین و از اثرات مزمن غیر بدخیم مواجهه با آرسنیک است. در اثرات مواجهه مزمن با آرسنیک معدنی ازطریق آب آشامیدنی ابتدا علائم پیگمانتاسیون پوستی و سپس هیپرکراتوزیس ظاهر می شود. سرطان آخرین مرحله واکنش به مواجهه طولانی مدت با آرسنیک می‌باشد که معمولا بیش از ده سال طول می‌کشد تا اثرات آن توسعه یابد. در شمالغرب کشور به دلیل فعالیتهای آتشفشانی انتظار می رود در خاک و منابع زیر زمینی آبهای این منطقه آرسنیک وجود داشته باشد. لذا هدف از این مطالعه بررسی آرسنيک در منابع آب شرب اطراف آتشفشان سبلان و عوارض پوستی ناشی از آن می باشد. روش مطالعه: مطالعه حاضر در دو بخش انجام گرديد: بخش اول جمع‌آوري اطلاعات روستايي و نمونه برداری و اندازه گیری میزان آرسنیک توسط دستگاه جذب اتمی با کوره گرافیتی (GFAA) و سایر پارامترهای فیزیکو شیمیایی آب در شهرها و روستاها بوده و بخش دوم شامل مطالعه اپیدمیولوژیکی بود که با مراجعه به یک روستای آلوده (رازلیق) و یک روستای غیرآلوده (فرکوش) به آرسنیک، افراد مواجهه با آرسنیک از طریق آب آشامیدنی از نظر ضایعات پوستی بررسی گردید. در روستاهای آلوده و غیر آلوده به آرسنیک نمونه های مورد مطالعه از ساکنین بالای ده سال طول مدت اقامت در دو روستا به عنوان روستاهای مورد و شاهد انتخاب شده و با مراجعه تیم پزشکی از نظر ابتلا به ضایعات پوستی توسط پزشکان مورد معاینه قرار گرفت. نتایج و یافته ها: در مجموع 41 نمونه از روستاها و 23 نمونه از شهرهای اطراف قله سبلان آنالیز شده که مقادیر حداکثر، حداقل و میانگین آرسنیک اندازه گیری شده برای روستاها به ترتیب شامل 6/93، صفر و 7/7 میکروگرم بر لیتر و برای شهرها حداقل، حداکثر و میانگین غلظت آرسنیک در آب آشامیدنی به ترتیب 1، 61 و 6/22 میکروگرم بر لیتر می باشد. در مطالعه حاضر در روستای رازلیق 130 نفر (26 مرد و 104 زن) به عنوان روستای مورد با بیشترین غلظت آرسنیک در آب آشامیدنی و در روستای فرکوش 149 نفر (56 مرد و 93 زن) به عنوان روستای شاهد (در مجموع 279 نفر) مورد مطالعه و معاینه قرارگرفتند. در روستای مورد با بیشترین میزان آلودگی 130 نفر جهت بررسی بیماری های پوستی مورد معاینه قرار گرفتند. میانگین سن افراد مورد مطالعه 19±41 سال بود. با توجه به نتایج آنالیز آزمون خی دو در مورد جنس تفاوت معنی دار در بین جمعیت مورد مطالعه در دو روستا وجود داشت و تعداد مردان مطالعه شده در روستای فرکوش بیشتر بود. مطالعه ی حاضر نشان داد که 27 نفر از افراد مطالعه شده معادل 7/9 % مبتلا به پیگمانتاسیون پوستی بودند. از این تعداد، 18 نفرمعادل 4/6 % در روستای رازلیق مشاهده گردید. آنالیز آماری نشان داد که شانس ابتلا به پیگمانتاسیون در روستای رازلیق که با آرسنیک مواجهه دارد 5/2برابر روستای فرکوش می باشد. ادامه آنالیز با ورود متغیرهای مختلف به مدل نشان داد که سن و BMI دارای اثر معنی دار نبوده اما جنس در ابتلا به پیگمانتاسیون دارای اثر معنی دار می باشد. از نظر ابتلا به کراتوزیس ، تنها در سه نفر معادل 3/2% از کل جمعیت مطالعه شده نفرضایعات پوستی مشاهده گردید که همه مبتلایان از بین جمعیت مردان مورد مطالعه و از بین جمعیت روستای رازلیق بودند که با آرسنیک مواجهه داشتند. در روستای فرکوش به عنوان روستای کنترل ضایعه کراتوزیس به صورت مشخص مشاهد نگردید. بحث و نتیجه گیری: در مطالعه حاضر پارامترهای فیزیکو شیمیایی و میزان غلظت آرسنیک درنمونه های آب آشامیدنی اندازه گیری و ارتباط آن با بیماری های پوستی مورد آنالیز قرار گرفت و نتیجه بدست آمده نشان داد که از نظر پارامترهای فیزیکو شیمیایی به غیر از چند مورد محدود مشکل خاصی وجود نداشت ولی میانگین غلظت آرسنیک در چاههای اردبیل و سراب و همچنین برخی از روستاهای مورد بررسی بیش از میزان حداکثر مجاز اعلام شده از سوی سازمان بهداشت جهانی (10 میکروگرم بر لیتر) می باشد.این امرمی تواند مخاطره جدی بهداشتی در این منطقه باشد. از نظر ارتباط آرسنیک با بیماری های پوستی،شانس ابتلا به پیگمانتاسیون در روستای رازلیق که با آرسنیک مواجهه دارد 5/2برابر روستای فرکوش می باشد و از نظر ابتلا به کراتوزیس ، تنها در سه نفر از جمعیت مورد مطالعه معادل 3/2% از کل جمعیت مطالعه شده ضایعات پوستی مربوط به کراتوزیس مشاهده گردید که همه مبتلایان از بین جمعیت مردان مورد مطالعه در روستای رازلیق بودند که با آرسنیک مواجهه داشتند.با توجه به نزدیکی بعد مسافت در بین دو روستای مورد و شاهد با توجه به تفاوت میزان آرسنیک و برخی پارامترها در مناطق و روستاهای نزدیک به هم نیاز به بررسی بیشتر در ارتباط با منبع آلودگی و رهاسازی آرسنیک در آبهای آشامیدنی وجود دارد.