تدوین دستورالعمل پایش عوامل خطرزای رفتاری در بیماران ایرانی مبتلا به دیابت نوع 2
Abstract
مقدمه و هدف: با توجه به اهمیت و گستردگی بیماری دیابت نوع ،1 ۲توجه به سیر
بیماری و عوارض ناشی از آن بسیار حیاتی است. عوارض کلیوی، اختلالات بینایی،
معلولیت و آسیبهای مربوط به سیستم عصبی از جمله عوارض ناشی از این بیماری به شمار
می رود. ارائه خدمات مراقبتی به بیماران مبتلا به بیماری دیابت نوع ۲از ایجاد بسیاری از
این عوارض می تواند جلوگیری کند. شیوع 2جهانی دیابت درحدود ۱/۴درصد تخمین زده
شده است و بیش از ۲۴۱میلیون نفر در دنیا مبتلا به دیابت هستند. شیوع دیابت در بالغین
۲۱تا ۱۴ساله ایرانی ۴/۴درصد تخمین زده شده است که این تنها نیمی از موارد تشخیص
داده شده است. این مطالعه برای تجزیه و تحلیل نظام ارائه خدمات سلامت کشور از نظر
چگونگی ارائه خدمات مراقبتی از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲با توجه به استانداردها 3و
پروتکلهای 4مراقبتی و درمانی در سراسر دنیا طراحی شده است. علاوه بر این، شناسایی
عوامل خطرزای رفتاری در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲در ایران و ارائه چهارچوب علمی
برای تدوین پروتکل مراقبتی از این بیماران از اهداف اصلی این طرح بشمار می رود.
روش تحقیق: مطالعه حاضر در چهار مرحله انجام شده است. سه مرحله اول بر
اساس نتایج حاصل از مروری بر متون انجام شده اند که عبارتند از: در بخش اول مطالعه
بر اساس روش مرور نظام مند منابع علمی 5پروتکلهای مراقبتی برای بیماران مبتلا به دیابت
نوع ۲در سطح جهان مورد شناسایی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در بخش دوم،
برنامه خدمات مراقبتی از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲در ایران با پروتکلهای مورد استفاده
در سطح دنیا بر اساس یافته های بخش اول مقایسه شده است ( .) gap analysisدر بخش
سوم و بر اساس روش مرور نظام مند منابع علمی عوامل خطرزای رفتاری 1شایع در افراد
ایرانی مبتلا به دیابت نوع ۲مورد شناسایی قرار گرفته است. پروتکل 2 PRISMAجهت
گزارش یافته ها در مطالعات مربوط به مرور نظام مند منابع علمی استفاده شده است. اما
مرحله چهارم که بخش اصلی مطالعه را شامل میشود، یک مطالعه پیش بین 3جهت بررسی
نتیجه خدمات ارائه شده به نمونه ای از بیماران دیابتی در ایران می باشد. روش نمونه
گیری سهمیه ای 4در این مطالعه توصیفی – مقطعی 5برای انتخاب ۲۱۴بیمار مبتلا به
دیابت نوع دو از بین ۱۱۱بیمار که فقط در درمانگاه دیابت شهر خوی پرونده داشتند،
استفاده شده است. اطلاعات درمورد عوامل خطرزای رفتاری و عوارض دیابت از طریق
پرسشنامه نیمه ساختار یافته و مصاحبه رو در رو و یا مصاحبه تلفنی جمع آوری گردید.
نسبتها و حد اطمینان از تفاوتهای مشاهده شده جهت خلاصه سازی متغیرهای دو تایی
بوسیله نرم افزار تحلیل حدود اطمینان ()CIA( )Confidence Interval Analysis
ویرایش 2.2.2محاسبه گردید.
نتایج : یافته های اصلی این مطالعه عباتند از:
در جستجوی پروتکلهای مدیریت دیابت تعداد ۴پروتکل شناسایی شد. مقایسه
پروتکل کشوری ایران با پروتکلهای شناسایی شده در بخش اول براساس چهارچوب
نظری تعیین شده نشاندهنده نواقص و کمبود هایی بود و ابعاد آن نیاز به بازبینی و
تغییراتی داشت. عامل چاقی، بویژه چاقی شکمی مهمترین عامل خطرزای رفتاری در ابتلا
به دیابت نوع ۲یافت شد. براساس یافته های بخش چهارم مطالعه عوارض دیابت در
٪ ۱۴/۲بیماران وجود داشت. الگوهای غذایی نادرست، فعالیت بدنی کم و اضطراب
توسط بترتیب ٪ ۴۴/۴ ، ٪ ۲۱/۱و ٪ ۱۹/۴افراد مورد مطالعه گزارش گردید. تشخیص
بیماری بیشتر توسط پزشک و پس از مراجعه بیماران صورت گرفته و مهمترین اقدام پس
از تشخیص تجویز دارو و ارجاع به متخصص بوده و آموزش رفتاری به بیمار و یا
نزدیکان وی در موارد بسیار کمتری صورت گرفته است. در ٪ ۹۴/۱بیماران کیفیت
زندگی تحت تاثیر قرار گرفته بود و این میزان در میان جنس مونث قابل توجه بود
.)P<0.05,95%CI=0.53-0.75(
بحث و نتیجه گیری: یافته های مطالعه نشاندهنده کاستیها و خلاءهایی 1در پروتکل
مدیریت دیابت در کشورمان می باشد. همچنین بیماران دیابتی در نمونه مطالعه حاضر در
معرض بالای خطر ابتلا به عوارض بیماری دیابت قرار داشتند. شیوع بالای عوارض
دیابت در میان بیماران مورد مطالعه بر افزایش هزینه های اقتصادی و بهداشتی کشور تاکید
دارد. بخاطر همین موضوع، پیشنهاد بر بازبینی و اعمال تغییرات فوری در برنامه مدیریت
و خدمات دیابتی کشور می گردد.