علایم و منابع استرس و روش های مقابله با آن در کودکان مدارس ابتدایی شهر تبریز سال 1388-89
Abstract
چکیده: مقدمه : تجربه استرس مزمن در کودکان نقش مهمی را در توسعه مشکلات آتی جسمانی ، روانی و اجتماعی به عهده دارد. پاسخ به استرس ممکن است بصورت هیجانی و جسمی، راهبرد های مقابله ای و مکانیسم های دفاعی باشد. بسیار مهم و حیاتی است که خانواده ها، معلمین و گروه های حرفه ای توانایی های لازم برای تشخیص علایم و منابع استرس کودکان را داشته باشند و روشهای مقابله ای کودکان را در مقابل استرس شناسایی کنند.بدین وسیله اقدامات مقتضی جهت کاهش علایم و منابع استرس کودکان و استفاده از روشهای صحیح مقابله انجام گیرد. از آنجایی که در کشور ما حدود 5/5 میلیون دانش آموز ابتدایی وجود دارد،انجام مطالعه ای با هدف بررسی علایم و منابع استرس و روشهای مقابله با آن در کودکان 9-12 سال انجام شد تا وضعیت و زمینه ای برای مداخلات آتی گردد. روش پژوهش: پژوهش توصیفی با شرکت دانش آموزان کلاس سوم تا پنجم ابتدایی شهر تبریز و حجم نمونه 839 نفر انجام شد که ابتدا از مناطق پنجگانه آموزش و پرورش تبریز، مدارس بصورت تصادفی طبقه بندی شده متناسب انتخاب و سپس در داخل مدارس به روش تصادفی ساده،نمونه گیری انجام گرفت. داده ها با استفاده از پرسشنامه های مقیاس علایم استرس کودکان(CSSS)،مقیاس منابع استرس کودکان (CS)و فهرست روشهای مقابله کودکان ( SCSI)، پس از روایی ترجمه و محتوایی و پایایی به روش بازآزمایی از طریق مصاحبه با کودکان جمع آوری شده است. تجزیه و تحلیل داده ها در نرم افزار SPSS با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی انجام شد.یافته‌ها: تمامی گویه های موجود در پرسشنامه ها توسط کودکان به عنوان علایم و منابع استرس و روشهای مقابله گزارش شدند. از میان 26 علامت استرس، به ترتیب موارد "نگرانی"، "افزایش ضربان قلب"،" ترسیدن" ، " لرز"،" غصه خوردن "،" سردرد "و " خستگی " بیشترین علایم گزارش شده بود.کمترین علایم نیز شامل "بد خلقی"، "خارش" و "میل داشتن به زدن کسی " بود.از پنجاه و یک مورد منبع استرس، 23 مورد آنها شایع ترین منابع استرس زا بودند. که بیشترین آن به ترتیب عبارت بودند از "نگرانی در مورد اعضا خانواده "، "مرگ شخص خیلی نزدیک"،" نمره کم گرفتن"،" از دست دادن اعضای خانواده"، بلایای طبیعی"،" خوابهای بد "، و کمترین موارد ذکر شده، " به مدرسه رفتن"، "مشکلات عمومی در مدرسه" و "تغییر منزل و مدرسه" بود، از 26 مورد روشهای مقابله نیز کودکان بیشتر به مورد"دعا کردن و نماز خواندن" ،"حقیقت را گفتن و معذرت خواستن"، "تلاش برای آرام شدن"و "نگاه کردن به تلویزیون یا گوش دادن به موسیقی "، " فکر کردن به موضوع"، "نقاشی کشیدن و...، اشاره کرده بودند.کمترین روشهای مورد استفاده نیز "برداشتن اشیای فرد دیگر"، "داد و فریاد کردن"و "جویدن ناخن ها" بود. همچنین "دعا کردن" و "حقیقیت را گفتن " از مفید ترین روشهای مقابله بودند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج مطالعه، کودکان دامنه وسیعی از مشکلات جسمی و روانی را در مقابل رخداد های استرس زا نشان می دهند و وقایع متنوعی آرامش خاطر کودکان را بر هم زند که اکثریت آنها دور از توجه بزرگسالان قرار میگیرند. همچنین کودکان عکس العمل های مختلفی در برابر استرس نشان می دهند. بنابراین باید در دروس پرستاری، به مطالب مرتبط با علایم و منابع استرس و روشهای مقابله تاکید شده و شایع ترین موارد آنها جهت غربالگری کودک دارای استرس زیاد، برای دانشجویان پرستاری تدریس شود. بدین ترتیب این دانشجویان در آینده می توانند منبع آموزشی برای سایر پرستاران، کودکان، والدین و اول یتی مدرسه باشند. همچنین باید برنامه های آموزش سلامت در مدارس استان آذربایجان شرقی طراحی گردد.