دلبستگی مادری- جنینی و ارتباط آن با افسردگی پس از زایمان و خودکارآمدی مادری در زنان باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر تبریز، 1395-1394

Abstract

چکیده: زمینه و هدف: دلبستگی مادری- جنینی رابطه ی خاصی بین مادر و کودک است که در دوران بارداری ایجاد می شود و با سلامت روحی و فیزیکی مادر مرتبط است. با توجه به اینکه خودکارآمدی مادری پس از زایمان، یک عامل مهم در برقراری ارتباط بین مادر و کودک است و در ارتقای سلامت روانی کودک نقش مهمی دارد و دلبستگی مادری-جنینی احتمالا بر سلامتی مادر، تکامل نوزاد و افسردگی پس از زایمان مؤثر است، هدف از این مطالعه، تعیین ارتباط دلبستگی مادری-جنینی در دوران بارداری با افسردگی پس از زایمان و خودکارآمدی مادری بود. روش بررسی: این مطالعه توصیفی تحلیلی طولی بر روی 242 زن باردار نخست زا –بارداری خواسته یا ناخواسته- 37-32 هفته مراجعه كننده به 42 مركز بهداشتی-درمانی شهر تبریز-ایران در سال 95-1394 انجام گرفت. داده ها با استفاده از پرسشنامه های فردی-اجتماعی و مامایی، دلبستگی مادری-جنینی کرانلی، خودکارآمدی مادری و افسردگی ادینبورگ جمع آوری شد. از رگرسیون خطی چند متغیره برای تعیین ارتباط دلبستگی مادری-جنینی با خودکارآمدی مادری و افسردگی پس از زایمان با تعدیل مشخصات فردی-اجتماعی و مامایی استفاده شد. یافته ها: میانگین نمره دلبستگی مادری-جنینی 0/90 (8/10SD: ) از محدوده نمره قابل دستیابی 23 تا 115 بود. بیشترین میانگین نمره در زیردامنه پذیرش نقش مادری 0/21 (3/2 :SD) و کمترین میانگین نمره در زیردامنه تعامل با جنین 2/18 (4/3 :SD) بدست آمد. میانگین نمره خودکارآمدی مادری 4/33 (7/3SD: ) از محدوده نمره 10 تا 40 بود. میانگین نمره افسردگی پس از زایمان 0/8 (8/3SD: ) از محدوده نمره 0 تا 30 بود. براساس آزمون آماری پیرسون، بین دلبستگی مادری-جنینی و خودکارآمدی مادری پس از زایمان همبستگی معنی دار مثبت متوسطی وجود داشت (001/0>,p 48/0r=). همچنین بین خودکارآمدی مادری و تمام زیردامنه های دلبستگی مادری-جنینی رابطه مثبت معنی داری مشاهده گردید (001/0>p). بیشترین میزان همبستگی بین خودکارآمدی مادری و زیردامنه تمایز بین خود و جنین (34/0r=) و کمترین میزان همبستگی بین خودکارآمدی و زیردامنه از خودگذشتگی (25/0r=) بود. بر اساس رگرسیون خطی چند متغیره، تنها دو زیردامنه از زیردامنه های دلبستگی مادری-جنینی شامل زیردامنه تعامل با جنین و زیردامنه تمایز بین خود و جنین با خودکارآمدی مادری ارتباط معنی دار آماری داشتند (05/0p<). همچنین، براساس آزمون آماری پیرسون، بین دلبستگی مادری-جنینی و افسردگی پس از زایمان همبستگی معنی دار معکوسی وجود داشت (001/0>,p 196/0-r=). بین افسردگی پس از زایمان و تمام زیردامنه های دلبستگی مادری-جنینی به جز زیردامنه از خودگذشتگی، رابطه معنی داری مشاهده گردید (05/0>p). بر اساس مدل رگرسیون خطی چندمتغیره، فقط متغیر جنسیت نوزاد با خودکارآمدی مادری ارتباط معنی داری داشت و متغیرهای شغل زن، کفایت درآمد و دور سر نوزاد با افسردگی پس از زایمان ارتباط معنی دار آماری داشتند.نتیجه گیری: طبق نتایج این مطالعه، دلبستگی مادری-جنینی از عوامل مرتبط با خودکارآمدی مادری و افسردگی پس از زایمان می باشد. بنابراین، شناسایی زنانی که در ایجاد دلبستگی مادری-جنینی با مشکل روبرو هستند و آموزش در زمینه بهبود روابط مادر و کودک می تواند در افزایش دلبستگی مادری-جنینی و در نتیجه افزایش خودکارآمدی مادری و کاهش شیوع افسردگی پس از زایمان سودمند باشد. همچنین، با توجه به اینکه بیشتر مراقبت های دوران بارداری محدود به مراقبت های جسمانی مادر می شود و غالباً مراقبت های روانشناختی مادر مورد غفلت واقع می شود، باید تاکید بیشتری بر آماده کردن زن باردار جهت پذیرش نقش مادری و بهبود روابط مادر و کودک شود.