تأثیر برنامه توانمندسازی بر خودکارآمدی و کنترل درد در بیماران تحت آرتروپلاستی کامل زانو مراجعه‌کننده به مراکز درمانی تبریز سال- 1395

Abstract

چکیده: مقدمه و هدف: جراحی آرتروپلاستی زانو به دنبال استئوآرتریت شدید مفصل زانو یکی از روش‌های درمانی در بیماران استئوآرتریت به شمار می رود که درد و محدودیت دامنه حرکتی تأثیرات مهمی در خودکارآمدی و عملکرد حرکتی بیمار ایجاد می کند. لذا بهبود و ارتقاء شاخص های درد و خودکارآمدی بسیار اهمیت دارد. این مطالعه با هدف تعیین تأثیر توانمندسازی بیمار بر کنترل درد و خودکارآمدی در بیماران تحت آرتروپلاستی زانومراجعه‌ کننده به مراکز درمانی تبریز انجام‌ شده است.روش شناسی پژوهش: این پژوهش یک مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی شده بود که بر روی 98 بیمار بستری در بخش های ارتوپدی بیمارستان شهدا و شهید محلاتی در سال 1395 انجام گرفت. بیماران واجد شرایط به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب وبه‌صورت تصادفی با استفاده از اعداد تصادفی به‌ دست‌آمده از نرم‌افزار RAS در قالب بلوک‌های تصادفی با سایز 4 در دو گروه مداخله و کنترل با نسبت تخصیص 1:1 قرار گرفتند. در ابتدا میزان درد و خودکارآمدی دو گروه اندازه گیری شد، سپس برای گروه آزمون برنامه توانمندسازی مبتنی بر مدل مداخله رفتاری شناختی لینتون و تئوری خودكارآمدی بندورا که از طریق آموزش انفرادی، بحث گروهی و مشارکت عملی اجرا شد و گروه آزمون تنها مراقبت های رایج بخش را دریافت کردند و بعد از مداخله دوباره میزان درد و خودکارآمدی اندازه گیری شد. برای جمع‌آوری داده ها از پرسشنامه فرم کوتاه پرسشنامه درد مک گیل و خودکارآمدی درد استفاده گردید. داده ها با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس 16 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.یافته ها: دو گروه ازنظر متغیرهای جمعیت شناختی و میانگین نمرات درد و خودکارآمدی همسان بودند.نتایج آزمون تی زوجی برای مقایسه درون‌گروهی نشان داد که در هر دو گروه بعد از مداخله، زیرمقیاس های درد (مجموع اجزای حسی-عاطفی، شدت و توصیف درد) کاهش و خودکارآمدی به‌طور معنیداری افزایشیافته است (p<0.01). همچنین نتایج آزمون تی مستقل برای مقایسه بین گروهی (گروه های مداخله - کنترل) نشان داد که قبل از مداخله تفاوت معنی داری بین دو گروه در زیرمقیاس های متغیر درد و متغیر خودکارآمدی مشاهده نشد (p>0.05) ولی در مقایسه بین دو گروه بعد از مداخله تفاوت معنی داری بین دو گروه مداخله و کنترل در متغیر درد شامل مجموع اجزای حسی-عاطفی (p<0.01، -2.41=میانگین اختلاف، 95% CI=-3.86—0.96)، شدت درد (-1.57,P<0.01 =میانگین اختلاف، 1.01—2.12- 95% CI=) و توصیف درد (0.61,P<0.01=میانگین اختلاف 95% CI=-1.04—0.01,) وخودکارآمدی(,P<0.010.98=میانگین اختلاف،95% CI=0.71-1.24) وجود داشت. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که بعد از حذف تأثیر متغیر های مخدوشگر بازهمتأثیر مداخله معنی دار بود و گروه تجربی به طور معنی داری بعد از مداخله نسبت به گروه کنترل درد کمتر (p<0.05)و خودکارآمدی بیشتری (p<0.01) را نشان دادند. نتایج مطالعه همچنین نشان داد که در گروه مداخله برنامه توانمند سازی توانست، 11% میزان اجزای حسی عاطفی درد، 33% شدت درد و 5/18 درصد توصیف درد را نسبت به حالت پایه کاهش دهد و همچنین در این گروه برنامه توانمندسازی منجر به افزایش 286 درصدی خودکارآمدی درد نسبت به حالت پایه شد.نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش به نظر می رسد، توانمند سازی برای بیماران تحت آرتروپلاستی زانو به عنوان یک روش عملی، اثربخش و غیرتهاجمی می تواند به بهبود درد و ارتقای خودکارآمدی بیمار کمک کند.