بررسی ارتباط حفظ وزن مادران با سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و وضعیت عملکردی در 6 ماه پس از زایمان در مادران مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر اردبیل 1394-1393

Abstract

چکیده: مقدمه: تغییرات وزن از تغییرات مهم دوران بارداری می باشد افزایش وزن دوران بارداری از محدوده کاهش وزن تا افزایش وزنی معادل30 کیلوگرم متغیر است. حفظ وزن بعد از زایمان با افزایش خطر سلامتی زنان در دوره ی باروری ارتباط داشته و باعث افزایش خطر بیماری قلبی و سرطان پستان شده است. هر چه افزایش وزن در دوران حاملگی بیشتر باشد، از دست دادن آن سخت تر بوده و حفظ وزن بیشتر خواهد بود. سبک زندگی عبارت است از الگوهای روزانه زندگی از جمله نوع تغذیه، رژیم غذایی، وقت استراحت، سیگار، فعالیت بدنی ، مدیریت استرس و استفاده از خدمات بهداشتی می باشد. سبک زندگی هر فرد تحت تاثیر وضعیت سلامت و رفتارهای ارتقا دهنده سلامت و شیوه زندگی سالم است که این دو استراتژی عمده برای تسهیل و حفظ سلامت است. وضعیت عملکردی مادران پس از زایمان یک مفهوم چند بعدی است که بر پایه ی آزمایش و تجربه اندازه گیری می شود. این مفهوم چند بعدی شامل اندازه گیری توانایی و تمایل زنان برای رسیدن به مراقبت مناسب از نوزاد و مراقبت شخصی و برای شرکت در کارهای خانه و فعالیت اجتماعی و شغلی می باشد. هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان حفظ وزن و ارتباط آن با سبک زندگی و وضعیت عملکردی زنان در 6 ماه بعد از زایمان بود. مواد و روش ها: مطالعه حاضر یک مطالعه مقطعی بود که بر روی زنان زایمان کرده در سطح شهرستان اردبیل صورت گرفت. نمونه پژوهش، مادران زایمان کرده حائز شرایط مراجعه کننده به مراکز و پایگاه های بهداشتی منتخب دانشگاه علوم پزشکی اردبیل به تعداد 307 نفر از اواخر تیرماه 94 تا اواخر آبان ماه 1394 بودند. نمونه گیری به صورت تصادفی چند مرحله ای صورت گرفت، پس از انتخاب تصادفی یک سوم از کل مراکز بهداشتی درمانی شهر اردبیل پرونده های زنانی که در زمان نمونه گیری، 6 ماه از زایمان آنان گذشته بود بررسی شد و از هر مرکز تعدادی پرونده (یه صورت تصادفی نسبتی) انتخاب گردید. وزن ابتدای بارداری مشارکت کنندگان از پرونده استخراج و وزن 6 ماه بعد از زایمان با استفاده از ترازوی زمینی اندازه گیری شد. برای هر مشارکت کننده پرسشنامه وضعیت عملکردی، سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و پرسشنامه مشخصات فردی-اجتماعی تکمیل گردید. حفظ وزن به تفاضل بین وزن در ابتدای بارداری و وزن 6 ماه بعد از زایمان اطلاق گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارSPSS و آزمون های دو متغیره شامل پیرسون، تی مستقل و آنالیز واریانس یک طرفه انجام گرفت و سپس جهت کنترل متغیرهای مخدوشگر از آزمون رگرسیون چند متغیره استفاده شد.یافته ها: میانگین (انحراف معیار) حفظ وزن زنان 6 ماه پس از زایمان (99/9) 5/0کیلوگرم بود. بین تمام زیر دامنه های سبک زندگی ارتقادهنده سلامت (تغذیه، روابط بین فردی، مسئولیت پذیری سلامت، مدیریت استرس، فعالیت بدنی و رشد معنوی) با حفظ وزن ارتباط معکوس وجود داشت که از نظر آماری معنی دار بود. بین تمام زیر دامنه های وضعیت عملکردی (مسئولیت خانه، فعالیت اجتماعی، مراقبت از نوزاد، مراقبت از خود) با حفظ وزن ارتباط معکوس وجود داشت که از نظر آماری معنی دار بود. تنها زیر دامنه ای از وضعیت عملکردی که با حفظ وزن ارتباط نداشت زیر دامنه شغل بود. نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که میزان حفظ وزن از بسیاری از مطالعات مشابه کمتر بوده و در کل میزان حفظ وزن 6 ماه بعد از زایمان مطلوب (در حدود نیم کیلوگرم) می باشد. بین تمام زیر دامنه های سبک زندگی ارتقادهنده سلامت با میزان حفظ وزن همبستگی معکوس و معنادار وجود داشت. همین نتیجه در تمام زیر دامنه های وضعیت عملکردی (به غیر از شغل) با حفظ وزن نیز به دست آمد. این مطلب بیانگر ارتباط منفی سبک زندگی مطلوب و عملکرد زنان با چاقی می باشد. با توجه به تعداد زنان در سنین باروری، اهمیت چاقی و ارتباط آن با عملکرد و سبک زندگی افراد، آموزش و برنامه ریزی مداخلات جهت پیشگیری از چاقی در زنان بعد از زایمان یکی از اولویتهای نظام سلامت می باشد.