بررسی ترکیبات شیمیایی و فعالیت آنتی اکسیدانی، آنتی مالاریا و سمیت عمومی گیاه Scutellaria platystegia

Abstract

گیاهان جنس Scutellaria پراکندگی جهانی وسیعی داشته و حدودا 360 گونه از آن گزارش شده است. در ایران این جنس شامل 20 گونه است. گیاهScutellaria platystegia با نام عمومی بشقابی قره باغی یکی از گیاهان این جنس می باشد که در ناحیه ی آذربایجان پراکنده است.بسیاری از این گیاهان در طب سنتی جهت تقویت جریان خون، به عنوان داروی مدر جهت کاهش ادم، برای درمان برخی از انواع سرطان ها، درد و التهاب گلو، هموروئید و به صورت خارجی جهت درمان مارگزیدگی به کار می رفتند.از گیاهان مختلف این جنس آثار فارماکولوژیک از قبیل آثار ضد تشنج، ضد سرطان، تقویت حافظه، ضد التهاب، محافظت کبد و اعصاب گزارش شده است .طی مطالعات فیتوشیمیایی ترکیبات فلاونوئیدی، نئوکله رودان دی ترپنوئیدی، ایریدوئیدی، فنیل الکل گلیکوزیدی، الکالوئیدی و... از گونه های مختلف این جنس جداسازی و شناسایی شده است. تا کنون ترکیب فلاونوئیدی آپی ژنین از این گیاه گزارش شده است.اهداف هدف از این طرح بررسی ترکیبات شیمیایی و تعیین فعالیت آنتی اکسیدانی، ضد مالاریا و میزان سمیت عمومی عصاره های مختلف این گیاه می باشد.روش کار ابتدا اندام های هوایی گیاه Scutellaria platystegia درهوای آزاد خشک شده سپس به وسیله ی آسیاب برقی به پودر بسیار ریز تبدیل شد. مقدار 100 گرم از پودر توزین شده و به وسیله ی دستگاه سوکسله به ترتیب با حلال های n-هگزان، دی کلرو متان و متانول ( از هر کدام 1600 میلی لیتر) عصاره گیری شد. سپس عصاره ها به وسیله ی دستگاه روتاری اواپراتور در دمای 45 درجه ی سانتی گراد و فشار پائین کاملا خشک و سپس توزین گردیدند.جهت فراکسیونه نمودن عصاره ی متانولی از روش SPE استفاده شد بدین منظور 2 گرم از عصاره متانولی توزین شد و در حداقل میزان متانول 10% کاملا حل گردید . محلول بر روی Sep-pak ODS منتقل شد و شستشوی آن توسط مخلوط های 10%، 20%، 40%،60%، 80% و 100% متانول در آب هر یک به میزان 200 میلی لیتر انجام شد. شش فراکسیون بدست آمد که تمامی آن ها خشک و توزین گردیدند.بررسی فراکسیون های مختلف عصاره ی متانولی و تعیین سیستم گرادیانت مناسب با استفاده از دستگاه HPLC آنالیتیکال صورت گرفت و سپس با استفاده از HPLC preparative اقدام به جداسازی ترکیبات خالص گردید. تعیین ساختار شیمیایی ترکیبات جداسازی شده توسط روش اسپکتروسکوپی، H-NMR وC-NMR صورت پذیرفت.فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره های n-هگزانی، دی کلرومتانی و متانولی و فراکسیون های حاصل از Sep-pak توسط روش DPPH اندازه گیری شد. میزان سمیت عمومی ( general toxicity) عص-اره های n-هگزانی، دی کلرو متانی ومتانول-ی به روش میگوی آب شور ( Brine shrimp lethality assay) و فعالیت آنتی مالاریای این عصاره ها به روش cell free مورد ارزیابی قرار گرفت.نتایج در نتیجه ی این مطالعه یک فلاونوئید و سه فنیل اتانوئید گلیکوزید از این گیاه جدا سازی و شناسایی گردیدند. همچنین با توجه به نتایج حاصل از بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی و اندازه گیری RC50 ، عصاره ی متانولی و فراکسیون های آن اثر آنتی اکسیدانی قابل قبولی از خود نشان دادند. با توجه بهIC50 محاسبه شده از تست آنتی مالاریا عصاره ی دی کلرومتانی دارای فعالیت آنتی مالاریا می باشد. در تست سمیت عمومی هیچکدام از عصاره ها اثر قابل توجه نشان ندادند.