فرمولاسیون و بررسی پایداری کپسول ژلاتینی نرم دیگوکسین
Abstract
مسئله محلولیت و انحلال یکی از مباحث مهم علم داروسازی می باشد. متاسفانه اغلب داروها محلولیت کمی در آب دارند، از این رو افزایش محلولیت داروها در بسیاری از زمینه های داروسازی از جمله تهیه اشکال دارویی محلول، ضروری می باشد. روش های متفاوتی برای افزاش محلولیت وجود دارد که از بین آنها روش کوسولوانسی، مهم ترین و پرکاربردترین روش می باشد، از این جهت که یک روش ساده، با اثرات جانبی کم و قدرت افزایش محلولیت بالا بوده و موجب صرفه جویی در هزینه و زمان می شود. دیگوکسین به عنوان تنها داروی خوراکی مؤثر در دسترس برای درمان بیماری نارسایی احتقانی قلب (CHF)، محلولیت بسیار کمی در آب داشته، دوز درمانی پایین و ایندکس درمانی بسیار باریکی دارد. کپسول ژلاتینی نرم یک فرم ایده آل جهت فرموله کردن داروهای کم محلول در آب در جهت افزایش سرعت انحلال، افزایش بازدهی بدنی و یکنواختی پخش ماده مؤثره آن می باشد.
هدف از این مطالعه محلول سازی دیگوکسین با استفاده از حامل های مناسب و فرموله کردن محلول داخلی کپسول ژلاتینی نرم حاوی این دارو می باشد.
در مطالعه حاضر، محلولیت داروی دیگوکسین در حلال های آب، اتانول خالص، پلی اتیلن گلیکول400، پروپیلن گلیکول و ترانسکیوتول به صورت منفرد و در سیستم های دوتایی و چندتایی از حلال ها با استفاده از روش Saturation Shake- Flask در دمای C°25 تعیین شد، به این ترتیب که محلول های اشباع از پودر دیگوکسین به مدت 48 ساعت در دمای C°25 در شیکر انکوباتوردار قرار داده شده، پس از رسیدن به تعادل، سانتریفوژ و صاف شده، توسط دستگاه اسپکتروفوتومتر UV و HPLC تعیین مقدار گردید. با استفاده از مدل آماری Mixture design ، طراحی، پیش بینی و بهینه سازی محلولیت انجام شده و تأثیر هر یک از کمک حلال ها در محلول سازی دیگوکسین با بکارگیری داده های حاصل از تعیین محلولیت و با استفاده از روش های آماری-گرافیکی متعدد چون Response Trace Plot، Contour Plot و Overlaid Contour Plot بررسی شد. جهت انجام آزمایشات پایداری فرمولاسیون ها به مدت 6 ماه در دمای °C40 و رطوبت نسبی 75% قرار داده شد. به صورت ماهانه از فرمولاسیون ها نمونه برداری و مقدار داروی باقی مانده با استفاده از HPLC اندازه گیری شد.
این بررسی ها نشان داد که دیگوکسین در حلال های مختلف بسته به قطبیت آن حلال، محلولیت متفاوتی داشته و اتانول بیشترین افزایش را در محلولیت دیگوکسین باعث می شود. محلولیت در هر یک از حلال های دیگر نیز بیشتر از آب بوده و با ترکیب کمک حلال ها با درصد های مختلف می توان محلولیت دیگوکسین را تا 5/14 برابر محلولیت آبی آن افزایش داد. همچنین نمودارهای به دست آمده از روش Mixture design نشان داد که این روش قابلیت بالایی در بهینه سازی محلولیت و پیش بینی رفتار کمک حلال ها در حضور هم دارد. نتایج به دست آمده از پایداری نیز حاکی از آن بود که برخی از فرمولاسیون ها، بعد از 6 ماه نگهداری در شرایط ذکر شده، از پایداری مناسبی برخوردار بوده و در دمای اتاق به مدت 2 سال پایدار باقی خواهند ماند.
نتایج به دست آمده از این مطالعه حاکی از آن بود که می توان از روش کوسولوانسی جهت افزایش محلولیت دیگوکسین تا 5/14 برابر محلولیت آبی آن بهره گرفت و فرمولاسیون های پایداری جهت فرموله کردن در کپسول ژلاتینی نرم به دست آورد.